نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی مقوله‌های خاص مدارک و همچنین بررسی کاربرد پرسش‌های پنج‌گانه WH برای دستیابی به طرح و روشی برای طبقه‌بندی پایاننامهها انجام شده است. به این منظور از عناصر کتاب‌شناختی و فراداده‌ای که در سازمان‌دهی پایاننامهها بکار می‌روند به‌عنوان مقوله‌هایی برای پاسخ به پرسش‌های WH استفاده کرده است. در این پژوهش مرور طبقه‌بندی‌‌های موجود به روش سندی و کتابخانه‌ای صورت گرفته است و بررسی مقوله‌های موردنظر برای طبقه‌بندی پایاننامهها و مطابقت آن‌ها با عناصر فراداده‌ای و کتاب‌شناختی نیز از طریق پیمایش تطبیقی انجام شده است. مرور طرح‌های طبقه‌بندی مدارک نشان داد که بسیاری از کتابداران برای سازمان‌دهی مجموعه‌هایشان دست به ارائه طرح‌های جدیدی زده‌اند. نمونه این طرح‌ها برای انواع قالب‌های منابع اطلاعاتی ازجمله منابع موسیقایی، منابع آرشیوی، اشیای موزه‌ای و هنری، نقشه‌ها، منابع ثبت اختراع، پیایندها و امثال آن ارائه شده است. همچنین طرح‌های متنوعی با توجه به ژانر و حوزه‌های موضوعی مختلف ارائه شده است که حوزه‌های ادبیات و انواع داستان و قوانین ازجمله آن است. بر اساس یافته‌های پژوهش در خصوص طبقه‌بندی پایاننامهها، 9 مقوله برای پاسخ به پرسش «چه کسی؟»، 7 مقوله برای پاسخ به پرسش «چه چیزی؟» و برای پاسخ به هرکدام از پرسش‌های «کجا؟»، «چه زمانی؟» و «چرا؟» 2 مقوله تعیین شد که جمعاً 22 مقوله برای پاسخ به پرسش‌های پنج‌گانه WH حاصل شده است. مقوله‌ها با عناصر فراداده‌ای و کتاب‌شناختی در بلوک‌ها و نواحی توصیف مقایسه شدند. بلوک‌ها و فیلدهای یونی‌مارکی مورداستفاده برای طبقه‌بندی پایاننامهها شامل: 32 فیلد در ۴ بلوک اطلاعات توصیفی، یادداشت‌ها، تجزیه‌و‌تحلیل موضوعی و مسئولیت معنوی اثر هستند که برای پاسخ به هر پرسش با توجه به مقوله موردنظر کاربرد دارند. یافته‌های پژوهش نشان داد که با وجود رده‌بندی‌های مرسوم مدارک در کتابخانه‌ها، کتابداران ایجاد طرح‌های جدید را برای انواع قالب‌ها و همچنین حوزه‌های موضوعی و ژانرها لازم دانسته‌اند. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از بررسی طرح طبقه‌بندی پایاننامهها با تأکید بر پرسش‌های پنج‌گانه WH، عناصر کتاب‌شناختی و فراداده‌ای که در سازمان‌دهی پایاننامهها نقش مهمی ایفا می‌کنند می‌توانند به این پرسش‌ها پاسخ دهند و به‌عنوان مقوله‌های طبقه‌بندی پایاننامهها مطرح شوند و با این رویکرد، پایاننامهها در مرحله سازمان‌دهی و ورود اطلاعات در نرم‌افزار، طبقه‌بندی‌شده و در دسترس کتابداران و کاربران قرار می‌گیرند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Study of Documents Specific Classifications and Offering a Dissertation Classification Plan based on WH Questions
نویسنده [English]
- Soheila Faal
Head of Non-book Resources Section of NLAI, Tehran. Iran
چکیده [English]
The purpose of this study was to investigate the specific categories of documents and evaluate the application of the five WH questions for achieving the plan and method of dissertation classification. To this end, bibliographic and metadata elements were used for organizing dissertations as categories to answer WH questions.Two methods of library and comparative survey were used in this research. Documentation review showed that many librarians have introduced new categories to organize their collections. Samples of these classifications were provided for a variety of information resource formats including music resources, archival resources, museum and art objects, maps, patent, periodicals, and more. Various designs have also been presented for different genres and subject areas, including literary, story and laws. Based on this research, 22 categories were identified to answer the five WH questions including 9 categories for answering the Who question, 7 categories for answering the What question and 2 categories for answering Where, When and Why questions. Categories were compared with metadata and bibliographic elements, blocks, and descriptive areas. As a result, the UNIMARC blocks and fields used to classify dissertations include 32 fields and 4 blocks including descriptive information, notes, subject analysis and the responsibility of the work that are used to answer each question according to the related categories.The findings of the study confirmed that librarians need to design new classifications for a variety of formats, subjects and genres, although conventional classifications of documents were used in libraries. On the other hand, the bibliographic elements and metadata that have an important role in organization of dissertation can be used to answer the WH questions for the classification of dissertations. With this approach, dissertation is classified and available to users in the process of organizing and entering information in the software.
کلیدواژه‌ها [English]
- Bibliographic Elements
- Dissertation Classification
- Documents Classification
- UNIMARC Standard
- WH Questions
)