نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه قم، قم، ایران

2 کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

هدف: پژوهش حاضر به‌منظوربررسی فرایند دیجیتال­سازی نسخ خطی در 5 کتابخانه دارای نسخ خطی شهر قم از دیدگاه مدیران و کارشناسان و شناسایی نارسایی‌های موجود و ارائه راهکارهای مناسب انجام شد. روش: پژوهش حاضر از نوع پژوهش‌های کاربردی بود که با استفاده از روش پیمایشی با رویکرد توصیفی انجام شد. داده‌های موردنیاز آن از طریق پرسشنامه محقق ساخته گردآوری شد و با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. یافته­ ها: یافته‌ها نشان داد کهاز بین ۵ کتابخانه موردبررسی، کتابخانه آستانه مقدس حضرت معصومه (س) و کتابخانه مسجد اعظم، 100% مجموعه خود را دیجیتال­سازی کرده­اند، و کتابخانه آیت‌الله مرعشی با بیش‌ترین تعداد نسخه خطی، تنها 11.5% از مجموعه خود را دیجیتالی کرده که در مقایسه با سایر کتابخانه­ها کمترین میزان دیجیتال­سازی را داشت. در این میان، کتابخانه مسجد اعظم نسبت به دیگر کتابخانه­ها در این مسیر موفق­تر عمل کرده بود و به ارائه نسخ خطی خود از طریق وب پرداخته بود. نتیجه‌ گیری: با توجه به نتایج این پژوهش، مشخص شد که کتابخانه‌ها ‌در انجام این فرایند با مشکلات و چالش­هایی نظیر کمبود نیروی انسانی متخصص، تجهیزات موردنیاز، عدم وجود روشی استاندارد در سطح ملی، عدم وجود سازمان یا مراکزی جهت یکپارچه­سازی این فرایند در سطح کشور روبه‌رو هستند که در این راستا «طراحی و تدوین یک روش استاندارد و ملی جهت دیجیتال‌سازی نسخ خطی» ترجیحاً با محوریت کتابخانه ملی و همکاری کتابخانه­های بزرگ پیشنهاد شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Survey of Digitization of Manuscripts Process in QOM libraries from administrators and Experts Point of View

نویسندگان [English]

  • Mahdi Mohammadi 1
  • Vahide Aghababaie 2

1 Assistant Professor, Knowledge and Information Science Dept,, University of Qom, Qom, Iran

2 M. S. in Knowledge and Information Science, University of Qom, Qom, Iran

چکیده [English]

Purpose: The present study examines digitization of manuscripts process in Qom libraries. Methodology / Design: The present study's method, which is applied to the survey, has been conducted and the using a descriptive approach. The data was collected through the questionnaire and analyzed using descriptive and inferential statistics. Findings: The results of this study indicate Holds the least amount of digitization 100% of Hazrat Masume and the library of azam mosque's collections have been digitized digital, and the Library of Ayatollah Marashi with the largest number of manuscripts, only 11.5 % Of the their collections manuscripts Have been digitized In compared with Its peers the least amount of visits. The Masjed Azam library has been more successful In compared with other libraries in this direction. And their digitizied collections of manuscripts have been put on display via the web. Conclusions: The results of this study are identified in this process libraries, some problems and challenges in terms of staffing Expert and, equipment required, The lack of a standard approach at the national level, lack of centers of this process have to integrate, which in this respect " Design and development of a standard and national strategy in order to digitize manuscripts " to integrate this process, preferably with focus on national libraries and with Collaboration of large libraries has been suggested

کلیدواژه‌ها [English]

  • Manuscripts
  • Digitization
  • Digitization of Manuscripts
  • Digitization process
  • libraries
آماجی، علی (1374). بررسی وضعیت کلی کتابخانه‌های خطی مجلس، مرکزی دانشگاه تهران، ملک و ملی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشگاه تهران، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، تهران.
اصیلی، سوسن (1389). دیجیتال‌سازی نسخه‌های خطی: ضرورت‌های کنونی و دورنما. کتاب ماه کلیات. 13(12)،14-21.
اوداباش، یون جا ز؛ اوداباش، حسین و جو شگون، پولات (1389). نسخ خطی عثمانی و پروژه رقومی سازی کتب خطی در ترکیه،ترجمه رضاخانی پور. کتاب ماه کلیات، 156،80-85.
بوجداد مکادم، عبدالحمید؛ نوون هیوسن، پاول (1389). دیجیتالی کردن نسخه­های خطی در مراکش: پژوهش تاریخی، ترجمه اعظم نجف قلی زاده. کتاب ماه کلیات، 155، 78-79.
روحی دل، الهه (1391). مدیریتدانش در بخش­هاینسخ خطیکتابخانه­های ایران و ارائه یک مدل کاربردی. پایان‌نامه دکتری کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات و فناوری، تهران.
روحی دل، الهه؛ ریاحی نیا، نصرت (1391). وضعیت بخش­های نسخ خطی در ایران بر اساس مؤلفه­های مدیریت دانش.فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و اطلاع‌رسانی. 24(2)، 184- 198.
عربگری، لیلا (1391). بررسی میزانبهره­گیریازاستانداردهایابر داده‌ای درذخیره‌سازینسخه­هایخطی موجوددرپایگاه­هاینسخه­هایخطیفارسی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش­ شناسی، دانشگاه الزهرا (س)، تهران.
علیدوستی، سیروس؛ نظری، مریم (1385). عوامل موفقیت اشتراک منابع در کتابخانه‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. کتابداری و اطلاع‌رسانی.9(3)، 40-67.
غلامحسین زاده، زهره (1384). بررسی میزان بهره­گیری از فناوری اطلاعات در ذخیره و بازیابی نسخ خطی در کتابخانه‌های ایران. پایان­نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران.
غلامی جلیسه، مجید (1385). کتابخانه­های دیجیتال نسخ خطی. پیام بهارستان. 59، 33 -37.
 گریفین، کارل (1387). تصویر­برداری دیجیتالی: نگاهی نو به آینده پژوهش­های نسخ خطی. ترجمه زهره غلامحسین زاده، آینه میراث.6(3)، 339-354.
محمدی، مهدی؛ آقابابائی، وحیده (1393). دیجیتال­سازی نسخه­های خطی در کتابخانه­ها: سخت­افزارها و نرم افرازهای موردنیاز. بساتین.1(2)، 2۷۹- ۲۹۶.
مدرسی، محمدکاظم (1393). "کتب و نسخ خطی اسلامی میراث معنوی ملت ایران است". بازیابی شده در تاریخ 24 خرداد 1393، از:
 
مطلبی، داریوش (1389). فناوری اطلاعات در خدمت نسخه­های خطی.کتاب ماه کلیات. 13(12)، 2-3.
نازی، ایوب (1389). بررسی وضعیت فهرست­نویسی نسخ خطی در ایران و ارائه­ی الگوی مناسب. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، تهران.
ناصری مالوانی، علیرضا (1385). امکان­سنجیحفاظتونگهدارینسخ خطیدرکتابخانه­های:ملی، مرکزیدانشگاهتهران،مرعشی نجفی، مرکزی آستان قدس و ملک باطرحدیجیتالیکردنایننسخ. پایان­نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران.
نبوی، مجید (1390). بررسی استانداردهای مختلف پایش دیجیتالی نسخ خطی به‌کاررفته در پایگاه‏های اطلاعاتی نسخ خطی اسلامی. پایان­نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشگاه تهران، دانشکده کتابداری و اطلاع‌رسانی، تهران.
نوروزی، یعقوب؛ جعفری فر، نیره (1393). شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه سیستم کتابخانه دیجیتالی: دیدگاه مدیران کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های دولتی شهر تهران. تحقیقات کتابداری و اطلاعرسانی دانشگاهی.48(3)،391-412.
Fazluddin, A. (2009). Digitization as a Means of Preservation of Manuscripts: Case study of Osmania University Library. Paper presented at 7th International CALIBER, Pondicherry University, Puducherry, 25-27 February. Retrieved Oct 5, 2012, From: http://web.inflibnet.ac.in/caliber2009/CaliberPDF/12.pdf
Knoll, A. (1998). "A programme of digital access to rare documents: memoriae mundi series boltemica project". Retrieved Apr 12, 2013, from:http:// digit.nkp.cz/english articles/read _papers/mmsb.htm.
 Kumar, S., Shah, L. (2004). Digital Preservation of Manuscripts: A Case Study. In PLANNER 2004: Imphal, Paper presented at 2nd Convention PLANNER, Manipur University, Imphal, 04-05 November. Retrieved Feb 3, 2012, from: http://ir.inflibnet.ac.in/bitstream/1944/419/1/04Planner_5.pdf
Odabaş, Z.Y., Odabaş, H., & Polat, C. (2008). The Ottoman Manuscripts and the Projects of Digitizing the Manuscripts in Turkey. In Sofia 2008. Paper presented at proceeding of Globalization and the Management of Information Recources, Sofia, Bulgaria, 12-14November. Retrieved Apr 10, 2013, from: http://eprints.rclis.org/12653/1/446.pdf.
Psohlavec, S. (2004). "Digitalization of old manuscripts: a technical point of view". Retrieved Apr 10, 2013, from: http://Digit. nkp.cz/stp.htm.
Saikia, R.R., Kalita, B. (2011). Prospects of digitizing manuscript collections in KKh library: a model. In CALIBER 2011: Goa. Paper presented at 8th International CALIBER, Goa University, Goa, 2-4 March.
 Seifi, L. (2011). Digitization and Digital Preservation of the Heritage Collection in Select Libraries in India and Iran: A Comparative Study. Unpublished Ph.D thesis, University of Maysor, Department of Library and Information Science.
Shafi, S.M. (2004). Digitization Perspective of Medieval Manuscripts. In PLANNER 2004: Imphal, Paper presented at 2nd Convention PLANNER, Manipur University, Imphal, 4-5 November. Retrieved April 20, 2012, from: http://ir.inflibnet.ac.in/bitstream/1944/415/1/04Planner_1.pdf