نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی تهران، کتابدار اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان گیلان، رشت، ایران

2 استادیار، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

هدف: پژوهش حاضر به امکان سنجی ارائه خدمات مرجع مجازی کتابخانه های عمومی استان گیلان وابسته به نهاد کتابخانه های عمومی کشور پرداخته است. روش: این پژوهش از نظر نوع، کاربردی و از نظر روش، پیمایشی است. ابزار گردآوری اطلاعات، دو پرسشنامه مبتنی بر پرسشنامه اربیس و ابزار ارزیابی انجمن کتابداران آمریکا است که یکی مخصوص سرپرستان کتابخانه ها و دیگری مخصوص کتابداران و مسئولان کتابخانه ها است. جامعه پژوهش، تعداد 65 کتابخانه فعال مستقر در استان گیلان بوده است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از شاخص های آمار توصیفی و نرم افزار اس. پی. اس. اس. صورت گرفته است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد که بیش از دو سوم کتابداران در جامعه آماری پژوهش مهارت های لازم را در این زمینه دارند و در این زمینه امکان لازم فراهم است. اکثریت کتابخانه های مورد بررسی از نظر تجهیزات مورد نیاز برای راه اندازی خدمات مرجع مجازی با توجه به نرم افزار منتخب در پژوهش مشکلی ندارند. اما در خصوص منابع و پایگاه های اطلاعاتی الکترونیکی لازم برای تامین نیازهای اطلاعاتی کاربران با مشکل مواجه هستند. در حال حاضر برای راه اندازی و ارائه اینگونه خدمات هیچ گونه بودجه اختصاصی وجود ندارد و این فقدان، مشکل اصلی کتابخانه ها در ارائه خدمات مرجع مجازی به شمار می رود .نتیجه گیری: به طور کلی می توان نتیجه گرفت کتابخانه های عمومی استان گیلان می توانند با تامین منابع و پایگاه های الکترونیکی لازم و نیز تامین بودجه مورد نیاز، اقدام به ارائه خدمات مرجع مجازی نمایند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Evaluation of the Feasibility of Establishing the Electronic Reference Services in Public Libraries of Guilan Province

نویسندگان [English]

  • Roghayyeh Najafikhah 1
  • Ali Jalalidizaji 2
  • Esmat Momeni 2

1 M.A. in Knowledge and Information Science, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran

2 Assistant Professor, Knowledge and Information Science, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The Aim of current research is to study the feasibility for initiating the electronic reference services in public libraries of Guilan province which are under the authority of Iran Public Libraries Foundation. This study is applied, descriptive and survey-based. Data was collected using two questionnaires based on the Orbis questionnaire and the American Library Association's evaluation tool, one of which was used for the heads of the libraries and the other for the librarians and library authorities. The research population consisted of 65 active libraries established in Guilan Province. Data analysis was done descriptively by Microsoft Excel and SPSS. The results showed that more than two third of the surveyed librarians have the necessary skills for this job and it is possible in this area. The majority of the surveyed libraries have no problems for initiating the electronic reference service with regards to the technical equipment based on the selected software used in the study, but there is a shortage in electronic databases and resources to satisfy the information needs of users. Currently, there is no special budget dedicated for the establishment and provision of such services and it is the main problem of the libraries for providing electronic services. It can be concluded that the public libraries of Guilan province are able to launch virtual reference services by providing the necessary electronic resources and databases.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Feasibility Study
  • Guilan Province
  • Iran Public Libraries Foundation
  • Public Libraries
  • Reference Services
  • Virtual Reference Services
پریرخ، مهری. (1378). اینترنت و خدمات مرجع در اینترنت، جنبه­های نظری و کاربردی آن در کتابخانه­ها، مراکز آموزشی و تحقیقاتی. تهران: نشر کتابدار.
جناب­زاده، رؤیا. (1382). خدمات مرجع در کتابخانه­های دانشگاهی. دفتر کتابداری، 31(40)، 201-210.
دیانی، محمدحسین. (1387). اصول­ و­ خدمات مرجع در کتابخانه­ها و مراکز اطلاع‌رسانی. مشهد: انتشارات کتابخانه­ای.
دیده­گاه، ف و کرمی­زاده، الف. (1387، 30 آبان و 1 آذر). کتابخانه دیجیتال: راهی به‌سوی دولت الکترونیک. پوستر ارائه‌شده در دومین همایش کتابداری پزشکی، کرمان.
رونان، جانا. (1385). مصاحبه مرجع پیوسته (ترجمه امیرحسین عبدالمجید). علوم و فناوری اطلاعات، 21(4)، 121- 137.
زوارقی، رسول. (1385). کتابخانه ­عمومی آینده. فصلنامه کتاب، 17(67)، 149-153.
عمادخراسانی، نسرین دخت. (1386). خدمات عمومی کتابخانه و شیوه­های آن. تهران: نشر کتابدار.
غلامی، طاهره. (1388). خدمات مرجع دیجیتال. قم: کتابدار.
فولرتن، ورا. (1381). خدمات مرجع پست الکترونیکی: مرور و تأملی درباره تجارب کتابخانه گلمان (ترجمه میترا صمیعی). فصلنامه کتاب، 13(4)، 150-153.
فیض­آبادی، منصوره. (1386). امکان­سنجی ارائه خدمات مرجع اشتراکی پویا در کتابخانه­های دانشگاه تهران. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، گروه کتابداری و اطلاع­رسانی، تهران.
قانع، محمدرضا. (1383). خدمات مرجع دیجیتالی در کتابخانه­های دانشگاهی. مجله کتابداری، 38(42)، 99- 124.
کرمی، افسانه. (1385). امکان­سنجی ارائه خدمات مرجع الکترونیکی در کتابخانه‌های سازمان انرژی اتمی ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، گروه کتابداری و اطلاع­رسانی، تهران.
کوشا، کیوان. (1376). استفاده از منابع چندرسانه­ای در خدمات مرجع. اطلاع­رسانی و کتابداری، 1-2(29 و 30)، 73-92.
گانگادرشا، ا. اس. (1387). خدمات مرجع دیجیتال در دنیای مجازی (ترجمه نجمه باقریان). ماهنامه اطلاع­یابی و اطلاع‌رسانی، 10، 61-66.
مختارپور، رضا. (1386). مصاحبه مرجع در محیط دیجیتال: چرایی و چگونگی. ماهنامه اطلاعیابی و اطلاع‌رسانی، 2(5)، 35-39.
مظفری، طاهره (1388). امکان­سنجی ایجاد خدمات مرجع الکترونیکی در کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران با دیدگاه کاربر محور. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، گروه کتابداری و اطلاع­رسانی، تهران.
منصوری، علی و پشوتنی­زاده، میترا. (1385). اهمیت میز مرجع دیجیتال در کتابخانه­ها و رهنمودهایی برای طراحی نرم­افزار میز مرجع دیجیتال با تأکید بر خدمات مرجع. فصلنامه علوم و فناوری اطلاعات، 21(4)، 1-18.
میرحسینی، زهره و خالدیان، ذلیخا. (1390). امکان­سنجی ارائه خدمات مرجع الکترونیکی در کتابخانه­های دانشگاهی همدان. فصلنامه دانش­شناسی، 4(13)، 51-64.
نقی­مهرطبایی، اشرف. (1382). امکا­ن­سنجی ارائه خدمات مرجع الکترونیکی در مراکز اطلاع‌رسانی یا کتابخانه­های تخصصی شهر تهران. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم تحقیقات، دانشکده ادبیات، گروه کتابداری و اطلاع‌رسانی، تهران.
نقی­مهرطبایی، اشرف. (1383). همایش ویدئویی و خدمات مرجع در کتابخانه­های دانشگاهی. فصلنامه کتاب، 15(60)، 103- 113.
هانسون، ا. و لوبوتسکی، ل. ب. (2003). ایجاد کتابخانه مجازی. ترجمه محمد اسماعیل (1388). تهران: کتابدار.
یوست، آلشیا زنین. (1386). مرجع دیجیتالی: آنچه گذشته به ما آموخته و آنچه آینده در بر خواهد داشت (ترجمه مهدی محمدی). علوم و فناوری اطلاعات، 23(1 و 2)، 185-209.
Clughley, K. (2004). Digital Reference Services: How do the Library-Based Services Compare with The Expert Services?. Library Review, 53(1), 17-23.
Lochore, S. (2004). How Good are The Free Digital Reference Services? A Comparisonof Library-Based and Expert Services. Library Review, 53(1), 24-29.
Mayo, L. (2002). Reference Anytime Anywhere: To Word Virtual Reference Services at The PEN State. The Electronic Library, 20(1), 22-28.
Patterson, R. (2001). Live Virtual Reference: More Work and More Opportunity. Reference Services Review, 29(3), 204-210.
Zheng, S. (2006). Virtual References Services in China: Helping the Information-Poor. The Eelectronic Library, 24(6), 763-773.