نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی ، دانشگاه قم، قم، ایران

2 استادیار، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

3 مربی، گروه کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران

4 دانشیار، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران

چکیده

هدف: هدفپژوهش حاضر، تبیین میزان رعایت معیارهای کنترل واژگان در اصطلاح‌نامه‌های علوم اسلامی بر اساس استاندارد ایزو 25964بود. روش: جامعه پژوهش را اصطلاح‌نامه‌های کلام اسلامی، منطق، فلسفه اسلامی، اصول فقه، اخلاق، علوم قرآنی و علوم حدیثتشکیل می‌دادند. به‌منظور اجرای پژوهش از روش توصیفی- پیمایشی استفاده شد. ابزار گردآوری داده‌ها سیاهه وارسی استخراج‌شده از استاندارد 25964 بود. از هر اصطلاح‌نامه 450 اصطلاح و درمجموع 3150 اصطلاح انتخاب و موردبررسی قرار گرفت. یافته‌ها: یافته‌های‌ پژوهش حاکی از آن است که بیشترین میزان رعایت استاندارد به‌اصطلاح‌نامه فلسفه (70%) و بعدازآن به‌اصطلاح‌نامه‌های اصول فقه و کلام اسلامی (65%) مربوط می‌شد. اصطلاح‌نامه‌های علوم قرآنی و اخلاق به‌طور مشترک 5/62% و اصطلاح‌نامه‌های منطق و علوم حدیث نیز 55% از معیارهای استاندارد را رعایت کرده‌ بودند. نتیجه‌گیری: اصطلاح‌نامه‌های علوم اسلامی ازنظر معیار رفع ابهام عملکرد ضعیفی داشتند. از مجموع اصطلاحات بررسی‌شده در این اصطلاح‌نامه‌ها، 2/70% به‌صورت اسم و عبارت اسمی و 5/29% به‌صورت اصطلاح مرکب به‌کاررفته‌ بودند. اصطلاح‌نامه‌های علوم اسلامی ازنظر معیار شکل دستوری اصطلاحات استاندارد را به‌طور کامل رعایت کرده بودند؛ اما در معیار ثبت‌نام اشخاص با استاندارد همخوانی نداشتند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluating the Compliance with the Vocabulary Control Criteria of Islamic Sciences Thesauri based on ISO 25964

نویسندگان [English]

  • Zakkie Arabsheibani 1
  • Seyed Mahdi Taheri 2
  • Mohammad Reza Alibeyk 3
  • Ali Reza Howaidaa 4

1 M.A in Knowledge and Information Science,, University of Qom, Qom, Iran

2 Assistant professor, Knowledge and Information science, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran

3 Instructor, Librarianship and Medical Information Department,,, Iran University of Medical Sciences, Tehran, Iran

4 Associate Professor, Knowledge and Information Science Dept,, University of Medical Sciences, Tehran, Iran

چکیده [English]

Purpose: The purpose of this research is assessing Persian Islamic Knowledge Terminologies by Standard: ISO 25984-1 and adjusting them with instructions propounded to control vocabularies. The areas of the research are: Terminologies of Islamic Theology/ Logic/ Islamic Philosophy/ Jurisptudence′s principles (Osoul fiq)/ Ethics/ Quranic Science/ Tradition Science. Methodology: The methodology of this research is descriptive (measuring), and uses searching as its tool. 450 terms were chosen from each terminology and 3150 terms were  totally studied. Findings: The result of the research shows that the most quantity of for the compliance with standards was found seen in philosophical  terminology (70%), and after that, Osoul Fiq and Islamic Theology Terminologies (65%). Ethics and Quranic Knowledge Terminologies observed jointly 62.5% and Tradition Sciences and Logic Terminologies observed 55%. Conclusion: Islamic Knowledge Terminologies are weak in obviating ambiguity. 70/2% of the total Terminologies which are observed in Islamic Knowledge Terminologies have been used in the form of noun and noun phrase and 29/5% in the form of compound words. these terminologies entirely conform to grammatical standards and rules. but in recording names we don’t see any accordance with standards

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Sciences Thesauri
  • ISO 25964
  • Vocabulary Control Criteria
  • Islamic Ethics Thesaurus
  • Feghh Principles Thesaurus
  • Traditional Sciences Thesaurus
  • Quranic Sciences Thesaurus
  • Islamic Philosophy Thesaurus
  • Islamic Kalam Thesaurus
  • Logic Thesaurus
اسفندیاری مقدم، علیرضا؛ طاهری، سید مهدی؛ یعقوب نژاد، محمدهادی (1386). رویکردهای نوین در تدوین و کاربرد اصطلاح‌نامه‌ها. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
امیرحسینی، مازیار (1386). ارزیابی کمی نسبت تعادل در اصطلاح‌نامه‌های علوم اسلامی: حرکت به سمت تحلیل توانمندی واژگان مدخل. ماهنامه کتاب ماه کلیات. 10(118)، 16-29.
امیرحسینی، مازیار (1386 الف). ارزیابی عوامل کمی و کیفی در اصطلاح‌نامه‌های فارسی. ماهنامه کتاب ماه کلیات. 10(118)، 100-104.
امیر حسینی، مازیار (1386 ب). ارزیابی عوامل کمی و کیفی مؤثر در نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات در اصطلاح‌نامه‌های فارسی. پایان‌نامه دکتری. دانشگاه شیراز، گروه کتابداری و اطلاع‌رسانی، شیراز.
امیرحسینی، مازیار (1391). ارزیابی کمی مقوله پیوستگی در شبکه توصیفگرهای اصلاح‌نامه اصول فقه، منطق، فلسفه اسلامی، علوم قرآنی و کلام. در مجموعه مقالات همایش ملی اصطلاح‌نامه و کاربردهای آن در محیط الکترونیکی (24 آبان 1386). تهران: کتابدار.
جلالی دیزجی، علی (1370). بررسی تطبیقی دو اصطلاح‌نامه کشاورزی Agrovoc و CAB. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، تهران.
خانی، صدیقه؛ علی بیک، محمدرضا؛ حقانی، حمید (1386). مقایسه ساختار اصطلاح‌نامه‌های پایگاه‌های اطلاعاتی Pubmed و Embase با استاندارد اصطلاح‌نامه نویسی سازمان ملی استانداردهای اطلاعاتی آمریکا و بررسی شیوه‌های نمایه‌سازی دو پایگاه. مدیریت سلامت. 10(27)، 27-32.
طاهری، سید مهدی؛ یعقوب‌نژاد، محمدهادی (1391، بهمن 4). زبان‌های راه گزین و محیط اطلاعاتی کنسرسیوم‌های محتوایی: تحلیلی بر چالش‌های طراحی یک الگوی ایرانی. مقاله ارائه‌شده در همایش محتوای ملی در فضای مجازی، تهران.
کازرانی، مریم (1378). ارزیابی اصطلاح‌نامه‌های فارسی بر اساس استاندارد ایزو 2788. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم پزشکی ایران، گروه کتابداری و اطلاع‌رسانی پزشکی، تهران.
کازرانی، مریم (1390). ارزیابی اصطلاح‌نامه‌های فارسی استاندارد انسی/نیزو زد 19/39. پایان‌نامه دکتری. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، تهران.
محمدی، فخرالسادات؛ علیدوستی، سیروس (1386). فرآیند تدوین اصطلاح‌نامه. تهران: پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران.
مرادی‌، محمد؛ شرافت، امیرحسین (1382). اصطلاح‌نامه علوم اسلامی: بایدها و راهکارها: در گفت‌وگو با محمد مرادی. کتاب هفته. 549، 18-19.
واحد اصطلاح‌نامه علوم اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (1376). اصطلاح‌نامه فلسفه اسلامی. قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).
 واحد اصطلاح‌نامه علوم اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (1386). اصطلاح‌نامه اخلاق اسلامی. قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
واحد اصطلاح‌نامه علوم اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (1378). اصطلاح‌نامه اصول فقه. قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).
 واحد اصطلاح‌نامه علوم اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (1390). اصطلاح‌نامه علوم حدیث. قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).
واحد اصطلاح‌نامه علوم اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (1376). اصطلاح‌نامه علوم قرآنی. قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.