"این نشریه با احترام به قوانین اخلاق در نشریات تابع قوانین کمیتۀ اخلاق در انتشار (COPE) است و از آییننامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در آثار علمی پیروی مینماید".
الف. مسئولیتها و وظایف کلی سردبیران
سردبیران میبایست:
- مسئولیت هر گونه مطلب چاپ شده در مجله را به عهده بگیرند.
- در جهت نیازهای خوانندگان و نویسندگان تلاش کنند.
- در جهت پیشبرد مجله تلاش کنند.
- با توجه به روندهای موجود از کیفیت مطالب چاپی اطمینان حاصل کنند.
- از آزادی بیان دفاع کنند.
- یکپارچگی پیشینه آکادمیک مجله را حفظ کنند.
- از تحت شعاع قرار گرفتن استانداردهای اخلاقی و فکری توسط نیازهای مالی جلوگیری کنند.
- همواره تصحیحات، توضیحات، پسگیری مقالات، و معذرتخواهی در صورت نیاز را با علاقه ارائه دهند.
ب. ملاحظات اخلاقی نویسندگان:
- نویسندگان نباید هیچگونه اطلاعات ساختگی اعم از خام و یا پردازش شده در اثر ارسالی خود داشته باشند.
- صداقت علمی باید توسط همه نویسندگان رعایت شود. هرگونه استفاده از منابع قبلی، خواه چاپ شده، خواه نشده، باید توسط نویسندگان در اثر با قید منبع ذکر شود.
- هیچ گونه نمودی از تبعیض قومی، فرهنگی، ملی، جنسی، هویتی، سنی، زبانی و پزشکی نباید در اثر وجود داشته باشد و در غیر این صورت اثر در مرحله اول رد خواهد شد.
- همه نویسندگان باید موافقتنامه شرکتکنندگان در تحقیق خود را دریافت نموده باشند. به همین منوال نیز حفظ حقوق شخصی شرکتکنندگان و همچنین شخصیسازی هویت آنها باید به دقت توسط نویسندگان در نظر گرفته شود.
- مقالات باید حاصل پژوهش اصیل باشد و در شکلگرفتن آن تمامی موازین درستکاری علمی از قبیل صحت دادهها، رعایت امانت در استفاده از آثار دیگران از قبیل دادن استناد دقیق در آن رعایت شده باشد (درباره شیوه استناددهی بنگرید به بخش استنادها در راهنمای نگارش مقاله.
- دفتر سردبیری حق خود را برای پیشگیری از کژرفتاری علمی از قبیل سرقت علمی، دادهسازی، زیرپا نهادهشدن حق مؤلف و استنادکاذب محفوظ میدارد.
- نویسندگان مطمئن باشند که مقاله آنها جز به صورت چکیده مثلا در گزارش همایش در جایی منتشر نشده باشد و نیز برای انتشار در جای دیگر تحت بررسی نباشد.
- متن نهایی مقاله را همه نویسندگان همکار تایید کرده باشند و خود را دربارۀ محتوای آن پاسخگو بدانند. به علاوه، اگر مقاله، پژوهشی را گزارش میکند که در یک نهاد عمومی یا خصوصی انجام شده است، انتشار آن مورد تأیید مقامات آن نهاد باشد.
- چنانچه حامی یا تأمینکننده اعتبار پژوهشی داشتهاید خود را موظف بدانید که از ایشان در مقاله قدردانی کنید.
- این امکان وجود دارد که از نویسندگان مقالات خواسته شود دادههای خام پژوهش خود را برای بررسی در اختیار دفتر مجله قرار دهند؛ نیز آمادگی آن را داشته باشند آن دادهها برای دسترسی همگان منتشر شود. در هر حال، نویسندگان لازم است دسترسی متخصصان واجد شرایط به این دادهها را لااقل ده سال پس از انتشار (ترجیحاً از طریق پایگاه اطلاعاتی یک نهاد یا پایگاههای اطلاعاتی موضوعی یا مراکز دیگر) تضمین کنند، بهشرط آن که هویت شرکتکنندگان در پژوهش همچنان محرمانه بماند و حقوق قانونی مالکیت دادهها انتشار آنها را منع نکرده باشد.
- مقالههایی که قبلا درجای دیگری منتشر شده و مشمول قانون حق مولف باشد پذیرفته نمیشود. بهعلاوه، مقاله در درست داوری نباید به جای دیگری که انتشارات آن مشمول قانون حق مولف باشد برای انتشار فرستاده شود.
- همه نویسندگان لازم است به مقالهای که میفرستند نوشتهای پیوست کنند و در آن هرگونه تعارض منافع مالی یا عمده دیگر را افشا کنند که میتواند در نتایج یا در تفسیر مقالهشان اثرگذار تلقی شود.
- هرگاه نویسنده پی ببرد که در اثر منتشر شدهاش خطا یا بیدقتی مهم وجود دارد، موظف است بلافاصله سردبیر مجله یا ناشر را آگاه، و با سردبیر برای تصحیح آن خطا یا پس گرفتن و حذف مقاله از مجله همکاری کند.
- اگر فایل بدون نام مقاله همراه با نام نویسندگان ارسال شود، نویسنده موظف است مقاله را بازپس بگیرد.
ج. اصول کلی که داوران همتا ملزم به رعایت آنها هستند:
داوران میبایست:
- تنها به داوری نسخ اولیهی مقالههایی بپردازند که در حیطهی توانایی حرفهای آنان میگنجد و همچنین قادر به انجام آنها در زمان معلوم هستند.
- به محرمانه بودن اطلاعات داوری همتا احترام گذاشته و هیچ یک از اطلاعات نسخ اولیه را در هر یک از مراحل داوری فاش نکنند.
- از اطلاعات به دست آورده هنگام داوری به نفع خود یا هر شخص یا سازمان دیگری استفاده نکنند و همچنین از این اطلاعات برای آسیب زدن و یا بی اعتبار جلوه دادن دیگران استفاده ننمایند.
- ناسازگاریهای بالقوه با علائق مجله را اطلاع دهند و یا اگر در زمینه یکی از ناسازگاریها اطمینان حاصل نشده است با مجله مکاتبه کرده تا مطمئن شوند.
- اجازه ندهند که داوری آنها تحت تاثیر مسائلی چون ملیت، مذهب، باورهای سیاسی، جنسیت و یا دیگر مسائل این چنینی مربوط به نویسنده قرار گیرد.
- در نقد ها بیطرف و سازنده باشند و از خشونت کلامی، اصطلاحات زننده و توهینآمیز پرهیز کنند.
- درک صحیحی از دو طرفه بودن فرآیند داوری همتا داشته و سهم خود از کار را در زمان مشخص شده انجام دهند.
- جعل هویت شخصی دیگر در حین فرایند داوری سوء رفتار و بسیار جدی تلقی میشود.
انتظارات در حین فرایند داوری همتا:
داوران میبایست:
- در زمان مشخص شده پاسخگو باشند، به خصوص اگر قادر به انجام داوری نیستند.
- اگر توانایی حرفهای لازم را برای انجام داوری ندارند، اطلاع دهند.
- تنها در صورتی با داوری موافقت کنند که توانایی انجام آن تحت یک جدول زمان تفاهم شده را داشته باشند.
- هرگونه ناسازگاری با علائق را اطلاع دهند.
- در موارد ناسازگاری در داوری از خطمشی مجله پیروی کنند.
- نسخ اولیهای را که پیشتر برای مجلات دیگر داوری کردهاند بطور کامل از ابتدا داوری کنند، چرا که امکان تغییرات زیادی بین دو ارائه مختلف وجود دارد.
- اطمینان حاصل کنند که پیشنهادات آنان مبنی بر داور جایگزین بر طبق تناسب آنان و نه موارد شخصی باشد.
- از قبول داوری نسخهی اولیهای که فقط به منظور کسب اطلاعات در آن مورد، و نه داوری واقعی، تمایل به داوری آن دارند بپرهیزند.
- اگر قادر به داوری بیطرفانه نیستند از قبول کار پرهیز کنند.
- اگر به هر نحوی در پژوهش نقشی داشتهاند از داوری آن پرهیز کنند.
- اگر خود پژوهشی، شبیه به نسخه اولیه ارائه شده، در دست انجام دارند و یا به مجله دیگری ارائه کردهاند، از داوری کار خودداری کنند.
انتظارات در زمان داوری:
داوران میبایست:
- اگر هنگام داوری با ناسازگاری مواجه شدند که هنگام قبول کار آشکار نبود بلافاصله به مجله اطلاع دهند.
- اگر قادر به داوری در مورد تمام قسمتهای نسخه اولیه نیستند بلافاصله به مجله اطلاع دهند.
- از داخل کردن اشخاص دیگر، از جمله دانشجویان و محقین تحت آموزش خود، در داوری بدون کسب اجازه از مجله خودداری کنند.
- کل نسخه اولیه ارائه شده و نقدهای آن را محرمانه نگه دارند.
- در مورد داوری دو سو ناشناس اگر به هویت نویسنده مشکوک هستند، و این امر باعث ناسازگاری خاصی میشود، مراتب را به مجله اطلاع دهند.
- اگر هنگام داوری به بیقاعدگی خاص و یا نکته اخلاقی در مورد جنبههای مختلف کار برخوردند، بلافاصله به مجله اطلاع دهند.
- از روی قصد داوری را طولانیتر از حد زمانبندی تعیین شده نکنند.
- اطمینان حاصل کنند که داوری آنان بر اساس خصوصیات کار ارائه شده و نه تحت تاثیر مسائل شخصی، مالی و یا ناسازگاریهای دیگر باشد.
- از تماس با نویسندگان کار بدون کسب اجازه از مجله خودداری نمایند.
انتظارات هنگام آماده کردن گزارش داوری:
داوران میبایست:
- سازنده و بیطرف بوده و نویسندگان را از نظرات سازنده خود برای بهتر کردن نسخه اولیه آگاه سازند.
- از ارائه نظرات توهینآمیز و اتهامات بیپایه و اساس خودداری کنند.
- بهطور جزئی به نقد بپردازند و در مورد نظرات کلی از شواهد مرتبط برای اثبات عقیده خود استفاده نمایند.
- از حساسیتهای ناشی از موارد مرتبط با زبان، به خصوص در مورد نویسندگانی که به زبان مادری خود نمینویسند، آگاهی کامل داشته باشند.
- تحقیقات مازاد اساسی و مورد نیاز برای اثبات ادعاهای مطرح شده در نسخه اولیه را دقیقا مشخص نمایند.
- گزارش را بهنحوی ننویسند که به گونهای منفی و غیر عادلانه در مورد شخص خاصی باشد.
- اطمینان حاصل کنند که نظرات و پیشنهاداتشان برای سردبیر مجله و نویسنده نسخه اولیه، هماهنگ و یکسان باشند.
- از پیشنهاد استناد به کار خود داور، تنها برای بالا بردن میزان استنادات مقاله خود، پرهیز کنند.
انتظارات پس از آماده کردن گزارش:
داوران میبایست:
- نسخه اولیه ارائه شده و نقدهای آن را همچنان محرمانه نگه دارند.
- اگر از سوی مجله در مورد داوری آنها تماس گرفته شد بلافاصله پاسخگو باشند و اطلاعات مورد نیاز را ارائه دهند.
- اگر مطلبی مرتبط پس از تسلیم گزارش به نظر داور رسید، که امکان تغییر در نظرات و پیشنهادات را بوجود میآورد، حتما به مجله اطلاع دهند.
- گزارش آماده شده توسط داوران دیگر را مطالعه کنند تا درک آنان از موضوع و تصمیم حاصل شده افزایش یابد.
- تلاش کنند تا خود را با درخواستهای مجله، مبنی بر اصلاح گزارش خود و یا تسلیم مجدد نسخه اولیه داوری شده، تطبیق دهند.
دزدی علمی و ادبی
دانشگاه علامه طباطبائی، به عنوان دانشگاه پیشگام علوم انسانی در سطح کشور، همواره پژوهشهای اصیل و تحقیقات علمی معتبر را ارجمند شمارده است. در این راستا، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی هیچ گونه گذشتی در زمینه دزدی ادبی نشان نداده و همواره تمامی مقالات ثبت شده در ژورنالهای این دانشگاه را با دقت هر چه تمامتر مورد بررسی و مطالعه قرار داده است تا از مبرا بودن این آثار از دزدی ادبی اطمینان حاصل کند. لازم به ذکر است که با توجه به شایع بودن دزدی ادبی در تولید آثار علمی، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی از هر روش ممکن برای مبارزه با این امر استفاده میکند.
انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی از تعاریف و دستورالعملهای کمیته اخلاقیات در انتشارات (COPE) پیروی میکند. برای دسترسی کامل به این دستورالعملها، تعاریف و قوانین میتوانید به آدرس www.publicationethics.org/resources مراجعه فرمایید.
در این زمینه، تمامی ژورنالهای دانشگاه علامه طباطبائی از تعریف زیر در حیطه دزدی ادبی که توسط انجمن روانشناسی آمریکا در کتاب راهنمای انتشار (ویرایش ششم) منتشر شده است تبعیت میکنند:
استفاده از ایدهها، کلمات، و یا کل محصول بدون ارجاع به منبع اصلی، و استفاده از آن به عنوان ایدهها، کلمات، و محصول خود بهصورت یک ایده یا محصول جدید که توسط شخص دیگری غیر از نویسندگان اصلی تولید شده است.
به عنوان یک واژه کلی، دزدی ادبی، مفاهیم مختلفی را در میگیرد:
- کپی لغت به لغت: کپی کردن لغت به لغت، بصورت کلی یا جزئی، بدون استفاده از نشان نقل قول و یا ارجاع به منبع اصلی.
- تاویل سطحی یا ناکافی: گرفتن ایدهها از منبع اصلی و تغییر ساختار لغات آن به نحوی که شیوهی نثر نویسنده اصلی همچنان محسوس باشد.
- دزدی ادبی مطالب تصویری: استفاده از نمودارها، عکسها، یا جداول، بصورت کلی یا جزئی، بدون ارجاع.
- تاویل بدون ارجاع: گرفتن ایدهها از منبع اصلی و سپس تولید مطلب با نثر خود بدون رعایت اصول ارجاع و یا نقل قول.
لازم به ذکر است که انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی، بدون توجه به منبع، هر گونه اثر بدون ارجاع یا نقل قول به منبع اصلی را دزدی ادبی تلقی میکند. اینگونه آثار عبارتند از: نویسندگانی که آثارشان چاپ شده یا چاپ نشده، تزها و پایاننامههای چاپ شده یا چاپ نشده، سخنرانیها، آثار خود نویسنده، فایلهای پاورپوینت (PowerPoint) مطالب تصویری آموزشی، مقالات ژورنالهای علمی، مجلات و روزنامهها و غیره.
انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی تمامی مقالات ارائه شده را با دقت بررسی نموده و با هرگونه دزدی ادبی در هر مرحله از انتشار برخورد مینماید:
- به محض رویت دزدی ادبی در مقالات تازه ارائه شده، کمیته ویرایش ژورنال به تصمیمگیری در اینباره میپردازد. در صورتی که دزدی ادبی رویت شده به عنوان یک اشتباه تلقی شود، بلافاصله به نویسندگان اطلاع داد شده و امکان تصحیح برای آنان فراهم میشود. در صورتی که دزدی ادبی از روی قصد تشخیص داده شود، به نویسندگان اطلاع داد شده و نام آنان در لیست سیاه انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی قرار میگیرد. قرار گیری در لیست سیاه انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی موجب تبعاتی همسان در تمامی انتشارات علمی همانند دانشگاه علامه طباطبائی شده تا آثار آتی این نویسندگان نیز مورد چاپ در این ژورنالها قرار نگیرند. همچنین نویسندگانی که دزدی ادبی آنان تشخیص داده شود از ارسال آثار خود به انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی برای 5 سال محروم خواهند بود.
- در مواردی بسیار نادر که اثری شامل دزدی ادبی چاپ شده باشد در کنار عواقب اشاره شده، اثر مربوطه بلافاصله از انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی خارج شده و این امر بصورت رسمی از طریق سایت انتشارات علنی خواهد شد.
انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی از سامانه مشابهتیاب جهت بررسی درصد همانندی استفاده میکند. این سامانهها به بانکهای داده متعددی در سراسر دنیا متصل بوده و برای تایید اصیل و معتبر بودن مقالات ارائه شده، آنها را بارها از طرق مختلف با دسترسی به منابع حجیمی از دادههای همسان مورد بررسی قرار میدهند. درصد همانندی مورد پذیرش انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی تا 15 درصد است.