نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر فلسفه اسلامی سطح عالی حوزه علمیه قم / دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت راهبردی فرهنگ، دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران

چکیده

میان ‏رشتگی، رویکردی جدید در عرصه پژوهش، آموزش و طبقه‏ بندی علم است که از منظرهای کاربردی مختلف، ضرورت فراوان دارد، بااین ‏حال، فقر ادبیات نظری آن، از موانع رواج و توسعه آن محسوب می‏شود تا آنجا که حتی میان ‏رشته ‏ای پژوهان، به ابهام مفهومی خود این اصطلاح، تصریح دارند. این مقاله با روش تحلیل محتوای کیفی با بهره ‏گیری از نظریه معاصر استعاره و با استفاده از منابع کتاب‏خانه ‏ای می‏کوشد با استخراج مؤلفه‌های اصلی «میان‏ رشتگی»، انگاره ‏ای روشن از مفهوم آن ارائه داده و تاریخچه ادبیات نظری این حوزه نوپدید در ایران را شناسایی و معرفی کرده است. مطابق بررسی این پژوهش، عمر ادبیات رویکرد میان ‏رشته‏ ای و تلفیقی در ایران، همگام با خط ‏مشی‏ گذاری علم در این زمینه، کمی بیش از دو دهه است. موضوع مطالعات میان ‏رشته ‏ای، مسئله ‏ای «پیچیده» بوده و پیچیدگی را می‏توان به «مطالعه رفتار سیستم ‏ها» تعریف کرد و راه میان‏ رشتگی از رشته ‏های تخصصی می‏گذرد. شبکه معنایی «میان ‏رشتگی» متشکل از شش مفهوم «تلفیق و ترکیب»، «استفاده از چند دانش تخصصی»، «دیالکتیک و جمع ‏گرایی پویا»، «موضوع پیچیده»، «فرآیند بودن» و «ارزش‌افزوده معرفتی داشتن» است. از میان این مؤلفه‌ها، «تلفیق و ترکیب» نقشی محوری و اساسی دارد. بر اساس همین مؤلفه است که طیف میان ‏رشتگی ترسیم می‏گردد و میان‏ رشته ‏ای ‏نماها از میان‏ رشته‏ ای واقعی تمایز پیدا می‏کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Reflection on Identifying the Concept of “Interdisciplinary” and the History of Its Theoretical Literature in Iran

نویسنده [English]

  • Ali Ebrahim pour

Master of Strategic Management of Culture in Bagher Al-Alum University. Qom. Iran

چکیده [English]

Interdisciplinary is a new approach to research and education. This approach is very necessary for a variety of practical perspectives. However, the impoverishment of its theoretical literature is one of the barriers to its development. This article is written using an analytical-descriptive-interpretive method and using library resources. This attempts to give a clear idea of the concept of 'interdisciplinary' and identify the theoretical literature of this new field in Iran.According to this study, the life of the interdisciplinary approach in our country is just over two decades. The subject of interdisciplinary studies is a "complex" one. Complexity can be defined as "studying the behavior of systems". In addition, the interdisciplinary path passes through several specialized disciplines.The "interdisciplinary" semantic network consists of six concepts: "Integration", "the use of some specialized knowledge", "dynamic dialectics", "complex subject", "process" and "knowledge-added value". Among these components, "integration" has a central role. According to Integration, the difference between the actual intersection and the fake intersection is determined.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Complex System
  • Conceptual
  • Integration
  • Interdisciplinary
احمدی، احمد. (1378). نمونه‏ای از مطالعات میان‏رشته‏ای: اصل هویت: مفصل فلسفه و روان‌شناسی. مجله پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی (سخن سمت)، 5، 27-30.
انوری، حسن. (1381). فرهنگ بزرگ سخن. تهران: نشر سخن.
باقری، خسرو، ایمانی، محسن، صادق‏زاده، علیرضا و محمدی روزبهانی، کیانوش. (1390). تبیین رویکرد میان‏رشته‏ای از دیدگاه معرفت‏شناسی حکمت متعالیه. نشریه پژوهش‏های فلسفی دانشگاه تبریز، 5(9)، 43-67.
برازو، ژاک. (1387). دانش میان‏رشته‏ای و تحصیلات عالیه، ترجمه توحیده ملاباشی، در مجموعه مقالات چالش‏ها و چشم‏اندازهای مطالعات میان‏رشته‏ای، گردآوری سیدمحسن علوی‏پور، چاپ اول. تهران: نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
برزگر، ابراهیم. (1387). تاریخچه، چیستی و فلسفه پیدایی علوم میان‏رشته‏ای. مجله مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 1(1)، 37-56.
پیغامی، عادل و تورانی، حیدر. (1388). گونه شناسی رهیافت‏های تلفیقی در طراحی برنامه‏های درسی و دلالت‏های کاربردی آن برای رشته اقتصاد. فصلنامه مطالعات میان‏رشته‏ای در علوم انسانی، 2(1)، 57-85.
تمدن، محمدحسین. (1378). علم اقتصاد و مطالعات میان‏رشته‏ای (خطوط اساسی و معرفی زمینه‏های کلی). مجله پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی (سخن سمت)، 5، 13-21.
توفیقی، جعفر و جاودانی، حمید. (1387). میان‏رشته‏ای‏ها: مفاهیم، رویکردها، دیرینه‏شناسی و گونه‏شناسی. مجله مطالعات میان‏رشته‏ای در علوم انسانی، 1، 1-18.
موهان، چاندرا و رامانیام، بالاساب. (1389). یادگیری و تدریس میان‌رشته در آموزش عالی؛ نظریه و عمل، ترجمه محمدرضا دهشیری، چاپ اول. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
خورسندی طاسکوه، علی. (1396). گفتمان میان‏رشته‏ای دانش، چاپ دوم. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
دنو، ؟؟ (1373). طراحی برنامه‏ها و مواد آموزشی به شیوه تلفیقی و میان‏رشته‏ای، ترجمه مرتضی خلخالی، مجله پژوهش و برنامه‏ریزی در آموزش عالی، 6، 125-144.
رپکو، آلن. (1396). پژوهش میان‏رشته‏ای: نظریه و فرآیند، ترجمه محسن علوی‏پور و همکاران، چاپ دوم. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
رژ کوله، نیکول. (1388). آموزش دانشگاهی و مطالعات میان‏رشته‏ای (چارچوبی برای تحلیل، اقدام و ارزیابی)، ترجمه محمدرضا دهشیری، چاپ اول. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
رضائی، طاهره. (1379). کتاب‏شناسی مطالعات میان‏رشته‏ای (لاتین). مجله پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی (سمت سخن)، 6، 52-66.
رضائی، طاهره. (1380). کتاب‏شناسی مطالعات میان‏رشته‏ای (لاتین). مجله پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی (سمت سخن)، 7، 110-116.
رضائی، طاهره. (1381). کتاب‏شناسی مطالعات میان‏رشته‏ای (لاتین). مجله پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی (سمت سخن)، 8، 115-118.
رضائیان، علی. (1377). شالوده خلاقیت و نوآوری: مطالعات میان‌رشته‌ای. مجله پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی (سمت سخن)، 4، 18-33.
رول‏اند، اس. (1387). میان‏رشتگی، ترجمه مجید کرمی، در مجموعه مقالات چالش‏ها و چشم‏اندازهای مطالعات میان‏رشته‏ای، گردآوری سیدمحسن علوی‏پور، چاپ اول. تهران: نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
ریچاردسون، مارک. (1377). چشم‌اندازهای پژوهش میان‏رشته‏ای علم و الهیات. مجله نامه علم و دین، 2، 93-96.
سال‏تر، لیورا. (1387). علم و گفتمان عمومی، ترجمه علی قالیچی، در مجموعه مقالات چالش‏ها و چشم‏اندازهای مطالعات میان‏رشته‏ای، گردآوری سیدمحسن علوی‏پور، چاپ اول. تهران: نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
سرمقاله. (1377). اقتراح. مجله پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی (سمت سخن)، 4، 4-5.
سرمقاله. (1378). اقتراح؛ جستار مطالعات میان‏رشته‏ای. مجله پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی (سمت سخن)، 5، 2-3.
سرمقاله. (1379). مطالعات میان‏رشته‏ای در گستره‏ای بی‌نهایت. مجله پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی (سمت سخن)، 6، 2-3.
سرمقاله. (1380). مطالعات میان‏رشته‏ای به‌مثابه خط‌مشی وزارت متبوع. مجله پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی (سمت سخن)، 7، 2-3.
سرمقاله. (1381). سازوکارهای مطالعات میان‏رشته‏ای. مجله پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی (سمت سخن)، 8، 3-4.
سرمقاله. (1382). پلورالیسم روشی و مطالعات میان‏رشته‏ای. مجله پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی (سمت سخن)، 9، 2-3.
شاقول، یوسف و عموزاده، محمد. (1386). میان‏رشته‏ای: تعاریف و ضرورت‏ها. نشریه رهیافت، 17(40)، 25-34.
شریفی، احمدحسین. (1393). مبانی علوم انسانی اسلامی، چاپ اول. تهران: آفتاب توسعه.
شکوهی، حسین. (1378). جغرافیای انسانی و مطالعات میان‏رشته‏ای. مجله پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی (سخن سمت)، 5، 22-26.
فرامرز قراملکی، احد. (1385). اصول و فنون پژوهش در گستره دین‌پژوهی (چاپ دوم). قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه.
فرامرز قراملکی، احد. (1392). روش‏شناسی مطالعات دینی، (چاپ هشتم). مشهد: نشر دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
فرامرز قراملکی، احد. (1377). روی آورد بین‌رشته‌ای و هویت معرفتی فلسفه صدرایی. مجله مقالات و بررسی‏ها، 63، 125-136.
فرامرز قراملکی، احد. (1380). روی آورد میان‏رشته‏ای در مطالعات دینی. مجله سروش اندیشه، 1، 112-127.
فرامرز قراملکی، احد. (1382). مهارت‌های روش‌شناختی استاد مطهری در دین‌پژوهی. مجله مقالات و بررسی‏ها، 74، 97-115.
فرامرز قراملکی، احد و سیاری، سعیده. (1389). مطالعات میان‏رشته‏ای: مبانی و رهیافت‏ها، مجله فلسفه و کلام اسلامی، س43(2)، 59-82.
فوردمن، رابرد و همکاران. (1387). پرسش از میان‏رشتگی، ترجمه ارکان شریفی، در مجموعه مقالات چالش‏ها و چشم‏اندازهای مطالعات میان‏رشته‏ای، گردآوری سیدمحسن علوی‏پور، چاپ اول. تهران: نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
کردان، علی‌محمد. (1377). علوم تربیتی: مطالعات میان‏رشته‏ای. مجله پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی (سمت سخن)، 4، 6-17.
کردان، علی‌محمد. (1378). علوم تربیتی: مطالعات میان‏رشته‏ای (قسمت دوم) رابطه علوم تربیتی با فلسفه. مجله پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی (سخن سمت)، 5، 31-36.
کلاین، جولی تامسون. (1389). فرهنگ میان‏رشته‏ای در آموزش عالی (الگویی برای شکل‏گیری، استحکام‏بخشی و تداوم)، ترجمه هدایت‏الله اعتمادی و نعمت‏الله موسی‏پور، چاپ اول، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
لاتوکا، لیسا. (1387). خلق میان‏رشتگی: تعاریف مبنایی استادان کالج و دانشگاه، ترجمه سعید حیاتی، در مجموعه مقالات چالش‏ها و چشم‏اندازهای مطالعات میان‏رشته‏ای، گردآوری سیدمحسن علوی‏پور، چاپ اول. تهران: نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
لاتوکا، لیسا. (1387). آموختن کار میان‏رشته‏ای (رویکردی اجتماعی-فرهنگی به کار دانشگاهی)، ترجمه سیدمحسن علوی‏پور، در مجموعه مقالات چالش‏ها و چشم‏اندازهای مطالعات میان‏رشته‏ای، گردآوری سیدمحسن علوی‏پور، چاپ اول. تهران: نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
لاتوکا، لیسا، فارست، سوزان اچ. و ماتون، کنت آی. (1387). آیا میان‏رشتگی به بهبود یادگیری می‏انجامد؟ ترجمه سیدمحسن علوی پور، در مجموعه مقالات چالش‏ها و چشم‏اندازهای مطالعات میان‏رشته‏ای، گردآوری سیدمحسن علوی‏پور، چاپ اول. تهران: نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
متین، منصور. (1388)، تفکر میان‏رشته‏ای، چاپ اول. قم: بوستان کتاب.
متین، منصور. (1392). فرهنگ اصطلاحات میان‏رشته‏ای، چاپ اول. قم: بوستان کتاب.
ملاصالحی، حکمت‏الله. (1377). درآمدی بر پدیده آرکئولوژی و مطالعه میان‏رشته‏ای. مجله پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی (سخن سمت)، 4، 34- 42.
منوچهری، عباس. (1378). انقلاب و مطالعات میان‏رشته‏ای. مجله پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی (سخن سمت)، 5، 37-45.
مورن، جو. (1387). میان‏رشتگی، ترجمه داوود حاتمی، چاپ اول. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
مولوی، جلال‏الدین‏محمدبن‏محمد. (1373). مثنوی معنوی، تصحیح توفیق سبحانی، چاپ اول. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى‏.
Kovecses, Z. (2002). Metaphor: A Practical Introduction. Oxford, Oxford University Press.
Lakoff, G. & M. Johnson (1980). Metaphors We Live By. Chicago, Chicago University Press