نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه پژوهشی منابع اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی و نسخ خطی، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ج.ا.ا.، تهران، ایران

2 دانشیار بازنشسته، گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ج.ا.ا.، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش، به‌منظور توسعه هستی­‌نگاری راویان ضعیف در حوزه علوم حدیث و با هدف بررسی روابط معنایی بین واژگان مختلفی که سبب ضعیف شمردن راویان حدیث می­شود، انجام شده است. روش پژوهش، تحلیل محتوای متن با استفاده از نرم‌افزار پروتژه (نسخه 0.5.5) بوده است. جامعه آماری تعداد 150 راوی ضعیف موجود در کتاب معرفه الحدیث اثر محمدرضا بهبودی است که در آن نظرات و دلایل رجال­‌شناسان متقدم در مورد هر راوی نیز بیان شده است. این هستی­‌نگاری از دو کلاس «راویان ضعیف» و «الفاظ دلالت‌کننده بر تضعیف» تشکیل شده است. در پژوهش حاضر به تعداد 107 لفظ یا مفهوم تضعیف‌کننده راوی و تعداد 645 نمونه و شاهد مثال دست یافتیم؛ تجزیه‌وتحلیل آن‌ها، دلایل گوناگونی را برای تضعیف راوی نشان داد که اغلب در میان راویان ضعیف مشترک است. برخی از آن‌ها دلالت بر «ضعف راوی» داشت که در کلام علمای حدیث به‌صورت فساد در عقیده، وجود صفات ناپسند، گرایش به فرقه‌­های انحرافی و غیره بیان شد و برخی دیگر حاکی از «ضعف روایت» بود. استخراج این الفاظ و برقراری ارتباط بین آن‌ها با اسامی راویان ضعیف، موجب ایجاد یک شبکه معنایی شد که امکان بازیابی اصطلاحات ضعیف را در کنار نام راوی فراهم می­کند و با مهندسی دانش ایجادشده، دسترسی کارآمد به اطلاعات مربوط به نقاط ضعف راوی تسهیل می­شود. برای ارزیابی کیفیت و اثربخشی هستی­‌نگاری و توانایی آن در پشتیبانی از بازنمایی دانش، نظر متخصصان در دو حوزه علم حدیث و هستی­‌نگاری اخذ شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Ontology of Weak Narrators; An Exploration of the Reasons for Their Weakening

نویسندگان [English]

  • Farahnaz Afzali Ghadi 1
  • Fariborz Khosravi 2

1 Assistant Professor, Research Group of Islamic and Iranian Studies Resources and Manuscripts, National Library and Archives of I.R. of Iran, Tehran, Iran

2 Retired Associate Professor, Department of Knowledge and Information Science, National Library and Archives of I.R. of Iran, Tehran, Iran

چکیده [English]

Introduction

Ontologies offer a structured framework for information sharing across various systems and fields. This framework facilitates data integration from diverse sources, enabling accurate searches based on semantic relationships between concepts. Additionally, ontologies allow for analysis and logical inference from datasets, improving information retrieval speed and accuracy in various scientific disciplines, including the humanities and Islamic studies. This research explores the creation of an ontology for weak narrators in the field of Hadith studies, specifically focusing on the book "Ma'refah al-Hadith" by Mohammad Bagher Behboodi, which examines the conditions of 150 weak narrators. By structuring and analyzing the information on these narrators, the ontology aims to facilitate faster and more efficient analysis of the "Causes of narrators' weakness."

Literature Review

Several research efforts have explored the design and application of ontologies in various disciplines. These studies include:

The necessity of creating an ontology of jurisprudence to manage jurisprudential information in the digital space (Hasanzadeh, 2018)

2.       Basmaleh Ontology, a Window for Creating an Ontology of Qur'anic Studies (Hasanzadeh, 2021)

A network approach in the interpretation of the Qur'an as an infrastructure to achieve the ontology of the Qur'an (Vaseti, 2023)
Semantic Hadith: An ontology-driven knowledge graph for the hadith corpus(Binte Kamran. 2023)
Creation of Arabic Ontology for Hadith Science(Abdelkader, 2021)
Quran Intelligent Ontology Construction Approach Using Association Rules Mining(Harrag, 2013)
Arabic Ontology for Hadith texts - A survey(Muhammed. 2024)
Building Hadith Ontology to Support the Authenticity of Isnad (Baraka.2014)

These studies demonstrate the benefits of ontologies in facilitating faster and more intelligent information retrieval across various fields.

Methodology

The research method is content analysis using Protege software version 5.5.0. The steps of forming OWL ontologies according to the features of the Protégé software are as follows:

Identify concepts, extract them, and document them to create terms.
Place these terms in the form of main and sub-classes as well as examples or members in the respective views in the software.
Create relationships (attributes) between classes and examples and between these terms and values.
Evaluate the quality and effectiveness of the ontology and its ability to support knowledge representation.

Results

The initial data collection involved identifying two main classes in the Protégé software: "Hadith Narrators" and "Invalidation words". Under the "Hadith Narrators" class, the names of the 150 weak narrators were included. The "Invalidation words" class encompasses terms used by Hadith scholars and various expressions indicating the weakness of narrators. Sample sentences from Hadith scholars were placed as examples under each subclass. Object properties were then employed to establish connections between these classes and the specific narrators exhibiting the identified weaknesses. These object properties linked the sayings of renowned Hadith scholars such as Sheikh Tusi, Ayyashi, Allameh Majlesi, and others, to the relevant narrators.

Discussion

Analysis of the collected data revealed diverse reasons for the weakening of Hadith narrators. Some terms point to the "weakness of the narrator and their character," including instances of deviant beliefs, affiliation with questionable sects, or the presence of negative personality traits that could potentially compromise the reliability of their narrations. Additionally, other terms may signify the "weakness of the hadith itself" narrated by a particular individual. The ontology construction process identified 107 terms representing concepts related to the weaknesses of narrators. Subsequently, 645 examples were incorporated into the Protégé software, all derived from the text of the book and the statements of Hadith scholars.

Conclusion

Ontologies provide a valuable platform within the semantic web, enabling machines to understand and process information in a more intelligent and nuanced manner. Their role in facilitating data sharing and information retrieval across diverse systems is crucial. By creating a structured framework for integrating data from various sources, ontologies empower researchers to conduct more precise searches based on semantic relationships. Furthermore, they enable analysis and logical inference from datasets, ultimately enhancing knowledge sharing within a specific domain. This research contributes to the field of Hadith studies by proposing an ontology for weak narrators. The ontology explores the words of established scholars and analyzes their statements regarding the weaknesses of 150 narrators in "Ma'rifa al-Hadith" by Mohammad Bagher Behboodi. Through this analysis, as many as 107 words or concepts indicating the weakening of the narrators and the number of 645 samples were obtained and by creating an ontology through the two classes "Hadith Narrators" and "Invalidation words" in the Protégé software, a meaningful connection was established between them. This engineered knowledge base facilitates efficient access to information regarding narrator weaknesses and will lead to the collection of extensive information in the field of hadith and the investigation of the causes of the weakening of the narrators, which will provide the basis for wider and deeper research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ontology
  • Science of Hadith
  • Semantic Web
  • Weak Narrator
  • Weakening
آسوشه، عباس، مهرآسا، شهره، خطیبی، تکتم و خاکشورسعادت، پریسا. (1390). هستی­‌نگاری: روش­‌شناسی‌­ها، ابزارها و زبان‌­های توسعه. تهران: دانشگاه تربیت مدرس، مرکز نشر آثار علمی.
ابن­فارس، احمد. (1979 م.). معجم مقاییس اللغه (ج.4). تحقیق عبدالسلام محمد هارون. قم: دارالفکر.
ابن­منظور، محمد بن مکرم. (1414 ق.). لسان العرب (ج.1). بیروت: دار صادر.
ابن­منظور، محمد بن مکرم. (1414 ق.). لسان العرب (ج.6). بیروت: دار صادر.
ازهری، محمّد بن أحمد. (بی­تا). تهذیب اللغه (ج.6). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
بهبودی، محمدباقر. (1427 ق.). معرفة الحدیث و تاریخ نشره و تدوینه و ثقافته عند الشیعه الامامیه. بیروت: دارالهادی.
تهانوی، محمد­علی. (بی­تا). کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم (ج.1). لبنان: مکتبه لبنان ناشرون.
 جاپلقی­بروجردی، سید علی­اصغر.(1410ق.). طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال(ج.2). تحقیق سید مهدی رجائی زیر نظر سید محمود مرعشی. قم: مکتبه آیه الله العظمى المرعشی النجفی العامه.
جدیدی­نژاد، محمدرضا. (1382). معجم مصطلحات الرجال والدرایه. زیر نظر محمدکاظم رحمان‌­ستایش. قم: دارالحدیث.
جوهری فارابی، اسماعیل بن حما. (1407 ق.). الصحاح‌ تاج اللغه و صحاح العربیه (ج. 1-4). تحقیق احمد عبدالغفور عطار. بیروت: دارالعلم للملایین.
جوهری فارابی، اسماعیل بن حما. (1407 ق.). الصحاح‌ تاج اللغه و صحاح العربیه (ج. 6). تحقیق احمد عبدالغفور عطار. بیروت: دارالعلم للملایین.
مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل. (1416 ق.). منتهى المقال فی أحوال الرجال (ج.1). قم: موسسه آل البیت.
حسن زاده، حسین. (1397). ضرورت ایجاد آنتولوژی فقه برای مدیریت اطلاعات فقهی در فضای دیجیتال. فقه، 25(96)، 28-56. DOI: 10.22081/jf.2018.66707
حسن زاده، حسین. (1400). آنتولوژی بسمله، دریچه‌ای برای ایجاد هستی­شناسی معارف قرآن. پژوهشنامه معارف قرآنی، 12(44)، 111-138. 10.22054/rjqk.2021.12610 DOI:
زبیدی، مرتضی. (بی­تا). تاج العروس من جواهر القاموس (ج.5). قم: دارالفکر.
زبیدی، مرتضی. (بی­تا). تاج العروس من جواهر القاموس (ج.11). قم: دارالفکر.
زبیدی، مرتضی. (بی­تا). تاج العروس من جواهر القاموس (ج.16). قم: دارالفکر.
شرتونی، سعید. (1416 ق.). أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد (ج.2). تهران: منظمه الاوقاف و الشوون الخیریه، دارالاسوه للطباعه و النشر.
شوشتری، محمدتقی. (1410 ق.). قاموس الرجال (ج.1). قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
شهرستانى، ‌محمد بن عبدالکریم. (1364). الملل و النحل (ج.1). محقق محمد بدران.‌ قم: الشریف الرضی.
شهیدثانی، زین‌‌الدین بن علی. (۱۴۰۸ ق.). الرعایه فی علم الدرایه. تحقیق عبدالحسین محمدعلی بقال. قم: مکتبه آیه الله العظمی المرعشی النجفی.
شیخ بهائى، محمد بن حسین. (1390 ق.). الوجیزه فی علم الدرایه. قم: بصیرتی.
شیخ صدوق، محمد بن علی. (1414 ق.). الإعتقادات. قم: کنگره شیخ مفید.
صدر، سید حسن. (بی‌تا). نهایة الدرایه فی شرح الرساله الموسومه بالوجیزه للبهایی. تحقیق ماجد غرباوی. (بی جا): نشر مشعر. 
عاملی، حسین بن عبد الصمد. (1360). وصول الأخیار إلى اصول الأخبار. تحقیق سید عبد اللطیف کوهکمری. قم: مجمع الذخائر الإسلامیه.
عتر، نورالدین. (1422 ق.). اصول الجرح و التعدیل و علم الرجال. دمشق: الیمامه، دار الفرفور.
فراهیدی بصری، خلیل بن احمد. (1409 ق.). کتاب العین (ج.3). تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی. قم: موسسه دار الهجره.
فیروزآبادی، محمدبن یعقوب. (1426 ق.). القاموس المحیط. تحقیق مکتب تحقیق التراث فی مؤسسة الرسالة. بیروت: مؤسسه الرساله للطباعه والنشر والتوزیع.
  کنی­‌تهرانی، ملّا علی. ( 1421 ق.‌). توضیح المقال فی علم الرجال. تحقیق محمدحسین‌ مولوى. قم: موسسه علمى فرهنگى دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر.
کوکبی، مرتضی، فرج­پهلو، عبدالحسین، زرداری، سولماز و عصاره، فریده. (1396). مروری بر مفهوم هستی­نگاری در وب معنایی. تحقیقات کتابداری و اطلاع­رسانی دانشگاهی، 51(3)، 83-100. 10.22059/jlib.2016.61270 DOI:
مامقانی، عبدالله.(1411ق.). مقباس الهدایه فی علم الدرایه(ج. 1-2). تحقیق محمدرضا مامقانی. قم: موسسه آل­البیت.
مجلسی، محمدباقر. (1403 ق.). بحار الأنوار (ج.25). بیروت: مؤسسة الوفاء.
نمازى شاهرودى، على‌. (1414 ق.). مستدرکات علم رجال الحدیث (ج.4). تهران: ناشر فرزند مولف.
نوبختی، حسن بن موسی. (بی‌تا). فرق الشیعه. بیروت: دار الأضواء. 
واسطی، عبدالحمید. (1402). رویکرد شبکه‌ای در تفسیر قرآن به‌مثابه زیرساختی برای ‌دست‌یابی به آنتولوژی قرآن. نشریه فلسفه علمی قبسات، 28(108)، 65-92. https://qabasat.iict.ac.ir/article_706341.html
 
References
Merriam-Webster. (2015). Definition of ontology. Webster's third new international dictionary. Retrieved: 10.05.2015.form http://www.merriam-webster.com/dictionary/ontology
Binte Kamran, A., Abro, B., & Basharat, A. (2023). Semantic Hadith: An ontology-driven knowledge graph for the hadith corpus. Journal of Web Semantics, 78(1), 100797. https://doi.org/10.1016/j.websem.2023.100797
Abdelkader, A.K., Najeeb, M., Alnamari, M., & Malik, H. (2021). Creation of Arabic Ontology for Hadith Science. International Journal of Advanced Trends in Computer Science and Engineering, 8(6), 3269-3276. https://doi.org/10.30534/ijatcse/2019/96862019
Harrag, F., Al-Nasser, A., Al-Musnad, A., Al-Shaya, R., & Al-Salman, A. S. (2020).Quran Intelligent Ontology Construction Approach Using Association Rules Mining. https://doi.org/10.48550/arXiv.2008.03232
 Adel Muhammed, M., Shaban Azab, Sh., Ali, N., & Ghieth, M. (2024). Arabic Ontology for Hadith texts - A survey. Egyptian Journal of Language Engineering, 11(1), 1-14. DOI:10.21608/ejle.2024.266774.1062
Baraka, R., & Dalloul, Y. M. (2014). Building Hadith Ontology to Support the Authenticity of Isnad. International Journal on Islamic Applications in Computer Science and Technology, 2(1), 25-39. https://www.researchgate.net/publication/297702365
References [In Persian]
Ameli, H. (1981). Vosoul al-akhyar ela osoul al-akhbar, mohaghegh: Abd al-latif koohkamari. Ghom: Majma Al-zakhaer Ah-eslamiyah. [In Persian]
Asoshe, A., MehrAsa, Sh., Khatibi, T., & Khakshur sa'dat, P. (2011). Ontology: Development Methodologies, Tools, and Languages. Tehran: Tarbiyat Modarres University, Center for publishing scientific works, First Edition. [In Persian]
Azhari, M. (n.d.).Tahzib al-loqah (Vol.6). Beirut: Ddar ehya al-toras al-arabi. [In Persian]
Behbudi, M. (2006). Knowledge of the hadith and the history of publication and compilation and culture of the Imamiyyah Shia, Beirut: Darolhadi, First Edition. [In Persian]
Japloghi Broojerdi, A. (1989). Taraef al-maghal fi ma'refah tabaghat al-rejal (Vol.2). Research by Mehdi Rajaei under the supervision of Sayyed Mahmoud Marashi. Qom: Ayatollah ozama al-Marashi al-Najafi public Library, First Edition. [In Persian]
Ebn Fares, A. (1979). Dictionary "maghaies al-loqah"(Vol.4). Research by Harun, abd al-Salam Mohammad. Ghom: Dar al-fekr. [In Persian]
Ebn Manzur, M. (1993). Dictionary "lesan al-arab" (Vol.1). Beirut: Dar al-sader, Third edition. [In Persian]
Ebn Manzur, M. (1993). Dictionary "lesan al-arab" (Vol.6). Beirut: Dar al-sader, Third edition. [In Persian]
Farahidi Basari, Kh. (1988). Dictionary "Ketab Al-ein" (Vol.3). Research by Makhzoumi, M., & Sameraei, E. Qom: Dar Al-Hijra Institute. [In Persian]
Firoozabadi, M. (2005). Dictionary "al-ghamus al-mohit". Beirut: Al-Resalah Institute for Printing, Publishing and Distribution, 8th edition. [In Persian]
Hasanzadeh, H. (2018). The necessity of creating an ontology of jurisprudence to manage jurisprudential information in the digital space. Fiqh, 25(96), 28-56. DOI:10.22081/jf.2018.66707 [In Persian]
Hasanzadeh, H. (2021). Basmaleh Ontology, a Window for Creating an Ontology of Qur'anic Studies. Research Journal of Qur'anic Studies, 12(44), 111-138. DOI:10.22054/rjqk.2021.12610 [In Persian]
Itr, N. (2001). Principles of Invalidation and Rectification and The Sciences of Narrators of the Tradition. Damascus: Al-ymamah, Dar al-far fur [In Persian]
Jadidinejad, M. (2003). Al-Rajal and Darayah glossary of terms. Under the supervision of Mohammad Kazem Rahman Setaesh. Qom: Dar-al-Hadith. [In Persian]
Johari Farabi, E. (1986). Dictionary "Al-sehah Tajol-loqah va sehah al-Arabiya" (Vols.1-4). Research by Ahmad Abd al-Ghafoor Attar, Beirut, Dar al-elm Lel-Mollaeen. [In Persian]
Johari Farabi, E. (1986). Dictionary "Al-sehah Tajol-loqah va sehah al-Arabiya" (Vol.6). Research by Ahmad Abd al-Ghafoor Attar, Beirut, Dar al-elm Lel-Mollaeen. [In Persian]
Kani Tehrani, M. (2000). Tozih al-maghal fi elm al-rejal. Research by Mohammad Hossein Molavi. Qom: Dar al-Hadith Scientific and Cultural Institute, Printing and Publishing Organization. [In Persian]
Kokabi, M., Farajpahloo, A., Zardari, S., & Asareh, F. (2017). A review of the concept of ontology in the semantic web. University Library and Information Research Journal, 51(3), 83-100. DOI:10.22059/jlib.2016.61270 [In Persian]
Majlesi, M. (1982). Behar al-anvar(Vol.25). Beirut: Al-wafa foundation. [In Persian]
Mamaghani, A. (1990). Meghbas al-Hedayah fi elm al-Derayah(Vols.1-2). Research by Mohammad Reza Mamghani. Qom: Al-Al-beyt Institute. [In Persian]
Mazandarani Haeri, M. (1995). montahal-maghal fi Ahval al-rejal (Vol.1). Qom: Al-albeyt Institute. [In Persian]
Namazi Shahrudi, A. (1993). Mustadrakat elm rejal al-hadith(Vol.4).Tehran:Publisher of the author's son. [In Persian]
Nobakhti, H. B. M. (n.d). Farq al-Shia. Beirut: Dar al-Awat. [In Persian]
Sadr, H. (n.d.). Nahayah al-Derayah fi Sharhe al-Resalah al-Musumah, Belvjizah Lelabhai. Research by Majid Gharbawi. (n.p.): Mashaar Publishing House. [In Persian]
Sanatjoo, A., & Fathiyan, A. (2011).Comparison of the effectiveness of thesaurus and ontology in representing knowledge (design and construction of Asfa ontology model). Library and Information Research Journal, 1(1), 219-240. DOI: 10.22067/riis.v1i1.8658 [In Persian]
Shahid Sani, Z. (1987). Al-reayah fi elm al-derayah. Research by Abdul Hossein Mohammad Ali Baghal. Qom: Ayatollah ozama al-Marashi al-Najafi public Library. [In Persian]
Shahrestani, M. (1985). Al-melal va alnehal (Vol.1). Research by Mohammad Badran. Qom: Al-Sharif Al-Razi. [In Persian]
Shartouni, S. (1995). Dictionary "aghrab al-mavared fi fosah al-arabiyah va al-shavared"(Vol.2). Tehran: Endowments and Charitable Affairs Organization. Dar al-Oswa for Printing and Publishing. [In Persian]
Sheikh Bahaei, M. (1970). Al-wjizah fi 'elm al-Derayah. Qom: Basirati. [In Persian]
Sheikh Sadugh, M. (1993). Beliefs. Qom: Sheikh Mofid Congress. [In Persian]
Shoushtari, M. (1989). Qamoos al-rejal (Vol.1). Qom: Qom Theological Seminary Society, Islamic Publications Office. [In Persian]
Tahanvi, M. (n.d.). Discoverer of the terms of art and science (Vol.1). Lebanon: Lebanese School of Publishers. [In Persian]
Vaseti, A. (2023). A network approach in the interpretation of the Qur'an as an infrastructure to achieve the ontology of the Qur'an. Qabasat Scientific Philosophy Journal, 28(108), 65-92. https://qabasat.iict.ac.ir/article_706341.html [In Persian]
Zobeidi, M. (n.d.). Dictionary "Taj al-aroos men javaher al-ghamous"(Vol.1). Qom: Dar al-Fekr. [In Persian]
Zobeidi, M. (n.d.). Dictionary "Taj al-aroos men javaher al-ghamous"(Vol.11). Qom: Dar al-Fekr. [In Persian]
Zobeidi, M. (n.d.). Dictionary "Taj al-aroos men javaher al-ghamous"(Vol.16). Qom: Dar al-Fekr. [In Persian]