نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

• سعید اصغرزاده
• فائزه اسکندری

گروه علم اطلاعات و دانش شناسی. دانشکده مدیریت و اقتصاد. دانشگاه تربیت مدرس. تهران. ایران

چکیده

در اقتصاد دیجیتال، داده‌ها به عنوان دارایی‌های استراتژیک در خلق ارزش اقتصادی نقش حیاتی دارند. این پژوهش با هدف تحلیل نظام‌مند ادبیات موجود برای شناسایی و طبقه‌بندی چارچوب‌ها و مدل‌های ارزش‌گذاری داده در خدمات اطلاعاتی و تبیین رابطه آنها با بهای تمام‌شده در صنایع مختلف، با به‌کارگیری دستورالعمل PRISMA انجام شد. مطالعه حاضر از نوع نظری-تحلیلی و با روش کتابخانه‌ای-اسنادی به رشته تحریر درآمده است. از ۱۳۸ مطالعه شناسایی‌شده در پایگاه‌های علمی معتبر (۲۰۰۸-۲۰۲۵)، پس از اعمال فرآیند غربالگری، ۲۴ مقاله واجد شرایط برای استخراج و تحلیل یافته‌ها انتخاب شدند. یافته‌ها در پاسخ به سه سوال کلیدی، سه بعد اساسی ارزش‌گذاری داده را نشان می‌دهند: (۱) مالی (هزینه تولید و مبادله)، (۲) محتوایی (کیفیت و آنتروپی داده) و (۳) کاربردی (سودمندی عملیاتی). در میان مدل‌های بررسی‌شده، مدل‌های ترکیبی و مبتنی بر هوش مصنوعی به دلیل انعطاف‌پذیری و قابلیت یادگیری، عملکرد برتری در تحلیل چندبعدی ارزش داده‌ها داشتند. بیش از ۷۵٪ مطالعات رابطه مثبت بین ارزش داده و هزینه خدمات اطلاعاتی را تأیید کردند. اگرچه روش‌های اندازه‌گیری (به‌ویژه در محاسبه آنتروپی) متنوع هستند، کیفیت داده تأثیر معناداری بر ارزش آن دارد. چارچوب پیشنهادی متشکل از این سه بعد، می‌تواند مبنایی برای توسعه مدل‌های ارزش‌گذاری در خدمات اطلاعاتی قرار گیرد. ناهمگونی موجود در روش‌ها، نیاز به توسعه مدل‌های غیرخطی و مطالعات تجربی آینده را برجسته می‌سازد. الگوهای شناسایی‌شده، پایه‌ای برای طراحی مدل‌های ارزش‌گذاری در صنایع خاص و کلان اقتصادی هستند.

کلیدواژه‌ها

• ارزش‌گذاری داده
• خدمات اطلاعاتی
• بها
• مدل قیمت‌گذاری داده
• مرور نظام‌مند

موضوعات

• اقتصاد اطلاعات و دانش

عنوان مقاله [English]

A Systematic Review of Data Valuation Models in Information Service Chains and Their Relationship with Cost: A Structured Literature Review Using the PRISMA Approach

نویسندگان [English]

• Saeed asgharzadeh
• Faeze Eskandari

Department of Knowledge and Information Science, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

چکیده [English]

In the digital economy, data serve as strategic assets that play a vital role in creating economic value. This study aims to systematically analyze and classify the existing literature to identify frameworks and models of data valuation in information services and to explain their relationship with the cost of information services across different industries using the PRISMA guideline. The research addresses three key questions: (1) What are the fundamental criteria for data valuation? (2) What are the quantitative methods for measuring data value in information services? (3) How is the relationship between data value and the costs of information services described in the scientific literature, and what factors influence this relationship?
A systematic literature review (PRISMA) of 138 studies (2008-2025) identified 24 articles for analysis. Findings reveal three data valuation dimensions: financial (production/transaction costs), content-based (quality/entropy), and functional (operational utility). More than 75% of the reviewed studies confirm a positive relationship between data value and service cost. Despite the diversity of measurement methods—particularly in entropy-based calculations—data quality has a significant impact on its value. Among the reviewed models, hybrid and AI-driven approaches show superior performance in multidimensional analysis of data value. The proposed framework, encompassing these three dimensions, provides a foundation for developing data valuation models in information services. The heterogeneity of existing approaches highlights the need for nonlinear models and future empirical studies. The identified patterns form a basis for designing data valuation models applicable to specific industries as well as broader economic contexts.

کلیدواژه‌ها [English]

• Data Valuation
• Information Services
• Cost
• Data Pricing Model
• Systematic Review