نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه قم، قم، ایران

2 کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

مطالعه حاضر مروری نظام‌مند بر پژوهش‌های حوزه استانداردهای فراداده ­ای سازماندهی منابع در کتابخانه‌های دیجیتالی به‌منظور شناسایی استانداردهای مطرح در این حوزه است که در منابع مختلف مورد اقبال پژوهشگران قرار گرفته‌ است. روش پژوهش نظام‌مند برای مطالعه استفاده شد. برای انجام مطالعه با چند مرحله جست‌وجو در پایگاه‌های اطلاعاتی در نهایت42 منبع پژوهشی مورد مطالعه قرار گرفتند. یافته ­ها نشان داد که کتابخانه­ های دیجیتالی در بخش سازماندهی منابع خود در هفت حوزه توصیف منابع، تعیین ساختار منابع، مدیریت منابع، ساماندهی محتوای منابع، تعیین قالب محلی در نظام مدیریتی پایگاه داده کتابخانه دیجیتالی، تعیین بستر معنایی و  مبادله از استانداردهای فراداده ­ای و پروتکل­ ها استفاده می­کنند. در هر حوزه عملکردی استانداردهای آن مشخص و معرفی گردید(در مجموع 50 استاندارد). در بین جامعه پژوهش MARC  با سهم  5/60 %، DC با 7/44 % و MODS با سهم 1/42 % جز شناخته­ شده ­ترین استانداردهای فراداده ­ای سازماندهی در جامعه مورد بررسی بودند. در این میان Audio-MD، VIDEO –MD با سهم 3/5 درصدی کمترین میزان شناخت را داشتند. از نتایج حاصل می‌توان نتیجه گرفت که میزان توجه به استانداردهای حوزه سازماندهی منابع چندرسانه ­ای و غیر متنی در متون علمی پایین است و می‌تواند موجب مهجور ماندن سازماندهی در این حوزه باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Metadata Standards for Organizing in the Digital Library: A Systematic Review

نویسندگان [English]

  • Yaqub Norouzi 1
  • Nayere Jafari Far 2

1 Associate Professor, Department of Information Science and Qom University, Qom, Iran

2 M.A. in Information Science and Knowledge, Qom University, Qom, Iran

چکیده [English]

The purpose of this study is systematic reviewing of organizing metadata standards to find the status of researches in digital libraries. The research attempted to categorize them in terms of the functional area and role that they play in digital libraries. By identifying the statue studded standards, it is possible to determine the functional place of other standards that expanded in the digital library area and are functionally similar to covered standards in this research. In this way, systematic review was used for study. By searching the databases, finally 42 research sources were selected for final review. Findings showed that the organizing standards, based on they role in digital library, could be categorized in seven sections (include Resource description, Resource structure determination, Resource management, Resource content organization, Local format definition in digital library database management system, Semantic context and interoperability). Then, a set of standards in each area were identified (50 standards in total). The results finally showed that MARC with 60.5%, DC with 44.7% and OAI and MODS with 42.1% were the most known standards. Audio-MD, VIDEO-MD with 5.3% also were the most unknown.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Digital Library
  • Metadata Standards
  • Information Organization
  • Systematic Review
احمدی، نیکو و همکاران. (1388). استانداردهای ابرداده‌ای، تهران: اساطیر پارسی و چاپار.
آذرگون، مریم؛  فری‌زاده، زینب. (1391). ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی(اف آر بی آر) و الگوهای وابسته: فراد و فرساد (FRBR,FRAD,FRSAD) [کتاب]: فراد و فرساد، تهران: چاپار‏، ‏۱۳۹۱.
پردل، فاطمه، لیلی سیفی، و محسن نوکاریزی. (1394). عوامل تأثیرگذار بر به‌کارگیری پرمیس در کنسرسیوم محتوای ملی براساس نظریه اشاعه نوآوری‌های راجرز. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات 26 (3):10-22.
ت‍نان‍ت‌، روی‌. (1384). ایکس ام ال در کتابخانه‌ها، ت‍رج‍م‍ه‌ م‍ه‍دی‌ ع‍ل‍ی‍پ‍ور ح‍اف‍ظی‌، ی‍ع‍ق‍وب‌ ن‍وروزی‌ و ح‍م‍ی‍درض‍ا رادف‍ر.ت‍ه‍ران‌ : چ‍اپ‍ار.
حسینی شکرایی، سیده افروز؛ مقصودی، شهرزاد. (1385). واژه‌نامه استانداردهای حوزه مدیریت اطلاعات. تهران: پارس آذرخش.
خوشبخت، ملیکا. (1390). معرفی مدل ملزومات کارکردی پیشینه‌‌های کتابشناختی.  فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات 22(3)، 116-129.
دال، مارک، کایل بانرجی، و مایکل اسپالتی. (1392). کتابخانه­های دیجیتال: یکپارچه‌سازی محتوا و سیستم­ها. ترجمه مهدی علیپورحافظی، یعقوب نوروزی، و حمیدرضا رادفر. تهران: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، چاپار.
دان شایر، گردن؛ ویلر، میرنا. (1397)، مدل‌ها و ساختارهای فراداده‌ای کتابخانه‌ای استاندارد برای وب معنایی. ترجمه حمید کشاورز فصلنامه نقد کتاب اطلاع‌رسانی و ارتباطات. ۴ (۱۶) :۲۱۷-243.
رادفر، حمیدرضا. (1390). بررسی مجموعه­سازی در کتابخانه­های دیجیتالی ایران و ارائه الگوی پیشنهادی. رساله دکتری کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات.
صمیعی، میترا. (1394). استانداردهای ذخیره و حفاظت در کتابخانه‌های دیجیتال، تهران: کتابدار‏.
طاهری، سیدمهدی. (1394 الف)، ذخیره و بازیابی اطلاعات و دانش: با تأکید بر رویکردهای نوین، تهران : کتابدار.
طاهری، سیدمهدی. (1394ب). نظام­ها و استانداردهای سازماندهی دانش. نشریه اطلاع‌رسانی کنسرسیوم محتوای ملی،  21(1): 4 – 12.
عربگری، لیلا. (1391). بررسی میزان بهره‌گیری از استانداردهای ابرداده­ای در ذخیره­سازی نسخه­های خطی موجود در پایگاه­های فارسی. پایان­نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی. دانشگاه الزهرا.
عظیمی، محمدحسن؛ فدایی، غلامرضا. (1396). الگوی اف. آر. بی. آر و تأثیرات آن در فرایند سازماندهی اطلاعات. مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، 24 (21)، 71 -90.
علیپور حافظی مهدی. (۱۳۹۵). امانت کتاب الکترونیکی در کتابخانه‌های دیجیتالی: مرور نظام‌مند. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات. ۳۲ (۱):۲۱۹-۲۵۰.
علیپور حافظی، حامد. (1390 الف). بررسی نحوه سازماندهی منابع اطلاعاتی در کتابخانه­های دیجیتال ایران و ارائه الگوی پیشنهادی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان.
علیپور حافظی، مهدی. (1390ب). کتابخانه­های دیجیتال: مبادله اطلاعات. تهران: سمت.
علیپور حافظی، مهدی. (1397). طراحی کتابخانه دیجیتالی، تهران: سمت.
علیپور حافظی، مهدی و همکاران. (1397). مبانی کتابخانه‌های دیجیتالی، تهران: اساطیر پارسی و چاپار‏.
کفاشان، مجتبی؛ فتاحی، رحمت الله. (1390). نظام­های نوین سازماندهی دانش: وب معنایی، هستی‌شناسی و ابزارهای سازماندهی دانش عینی. فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 14(شماره 2 (پیاپی 54))، 45-70.
نبوی، فاطمه. (1384). کتابخانۀ دیجیتالی: مبانی نظری، محتوا، ساختار، سازماندهی، استانداردها و هزینه­ها(همراه با نگاهی به برخی کتابخانه­های دیجیتالی خارجی و داخلی). با راهنمایی و همکاری رحمت الله فتاحی. مشهد: سازمان کتابخانه­ها، موزه­ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
نبوی، فاطمه؛ فتاحی، رحمت‌الله. (1386). فناوری اطلاعات، ارتباطات و شبکه‌ها: استانداردها و پروتکل‌ها. تهران: کتابدار.
نوروزی، یعقوب، علیپورحافظی، مهدی؛ جعفری فر، نیره. (1394). پروتکل­های مبادله اطلاعات در کتابخانه­های دیجیتالی. قم: دانشگاه قم.
نوروزی، یعقوب؛ جعفری فر، نیره. (1393). معماری استانداردهای کتابخانه دیجیتالی مبتنی بر مدل O.S.I. فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 17(شماره 3 (پیاپی 67))، 25-53.
نوروزی، یعقوب؛ جعفری فر، نیره. (1398). پروتکل‌های مبادله اطلاعات در کتابخانه‌های دیجیتالی. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 30 (3).58-70.
ویر، رایان. (1396). مدیریت منابع الکترونیک. ترجمه عیسی زارعی و همکاران، تهران: اساطیر پارسی و چاپار‏.
Belafi, Z. D., Hong, T., & Reith, A. (2019). A library of building occupant behavior models represented in a standardized schema. Energy Efficiency, 12(3), 637-651.
Eid, S. (2019). Library Metadata Standards and Linked Data Services: An Introduction to Arab and International Organizations. Journal of Library Metadata, 1-23.
Fakhari Saadat, A. Haji Zeinolabedini, M. Pazooki, F. (2018). "A Feasibility Study of Resource Description and Access (RDA) Implementation in Manuscripts' Bibliographic Records in Iran. Journal of Studies in Library and Information Science,9 (4),.31-48.
Ifijeh, G., Segun-Adeniran, C., & Igbinola, A. (2019). Imperatives and challenges of Resource Description and Access (RDA) implementation in libraries in a developing country. International Information & Library Review, 51(2), 120-127.
Jha, S., & Ashraf, T. (2019). Handbook of UGC NET for Library and Information Science.
Kitchenham, B., & Charters, S. (2007). Guidelines for performing systematic literature reviews in software engineering. Keele University, University of Durham, School of Computer Science and Mathematics, Department of Computer Science. Keele, Durham: EBSE technical report.
Lagace, N. (2018). The NISO E-Book Metadata Working Group: Varied Stakeholders Looking at a Common Goal. Serials Review, 44(1), 75-76.
Mandal, S. (2018). Development of Multilingual Resource Management Mechanisms for Libraries. Library Philosophy & Practice.
Marcondes, C. H. (2016). Interoperabilidade entre acervos digitais de arquivos, bibliotecas e museus: potencialidades das tecnologias de dados abertos interligados. Perspectivas em Ciência da Informação21(2), 61-83.
Maron, D., & Feinberg, M. (2018). What does it mean to adopt a metadata standard? A case study of Omeka and the Dublin Core. Journal of Documentation74(4), 674-691.
McKenna, L., Debruyne, C., & O'Sullivan, D. (2019, May). Modelling the Provenance of Linked Data Interlinks for the Library Domain. In Companion Proceedings of The 2019 World Wide Web Conference (pp. 954-958). ACM.
Park, J. R., & Tosaka, Y. (2010). Metadata creation practices in digital repositories and collections: Schemata, selection criteria, and interoperability. Information Technology and Libraries29(3), 104-116.
Richter, V., & K. Millerová. )2014(. The Development of Czech Libraries, 1990–2013. library trends 63(2): 161-182.
Roy, B. K., Biswas, S. C., & Mukhopadhyay, P. (2018). Designing web-scale discovery systems using the VuFind open source software. Library Hi Tech News35(3), 16-22.
Xie, I., & Matusiak, K. (2016). Discover digital libraries: Theory and practice. Elsevier.