سخن سردبیر
فهیمه باب الحوائجی
چکیده
زندهباد کتابخانههااستاد فقید، مرحومه پوری سلطانی در مصاحبهای فرمودند:"کتابداری کاری نیست که شما انجام بدهید و تمام بشود، بلکه یک علم، فن و هنر پویا است که دائماً باید زندگی کند و زنده باشد." نکتهی جالب در این سخن گهربار زندگی کردن و زندهبودن کتابداری است.درواقع، با توجه به این سخن، کتابداری یا علم اطلاعات و دانش شناسی یک ارگان ...
بیشتر
زندهباد کتابخانههااستاد فقید، مرحومه پوری سلطانی در مصاحبهای فرمودند:"کتابداری کاری نیست که شما انجام بدهید و تمام بشود، بلکه یک علم، فن و هنر پویا است که دائماً باید زندگی کند و زنده باشد." نکتهی جالب در این سخن گهربار زندگی کردن و زندهبودن کتابداری است.درواقع، با توجه به این سخن، کتابداری یا علم اطلاعات و دانش شناسی یک ارگان یا سازمان زنده است. یک سازمان زنده نفس میکشد، نیاز به غذا و توجه و مراقبت دارد و میمیرد ولی میرایی در مورد نهادهایی که با آحاد مردم سروکار دارند و در جامعه و با جامعه نفس میکشند ممکن نیست. تا زمانی که مردم نقش پویا دارند، کتابخانه و کتابداری باقی و زنده خواهد بود. جوامعی که در آن خواندن نیرو محرکهی جامعه است، عمل به خواندن موجب حیات کتابخانهها خواهد شد و درنتیجه علم اطلاعات و دانش شناسی که فلسفه وجودیاش، وجود کتابخانههاست زنده خواهد ماند. این علم از کتابخانهها نفس میگیرد و کتابخانهها از جامعه نفس میگیرند، این عمل دم و بازدم موجب پویایی و زنده ماندن کتابخانهها و متعاقباً علم اطلاعات و دانش شناسی میشود.چه باید کرد تا کتابخانهها زنده بمانند؟آیا میتوان انتظار داشت در جامعهای که پشت به کتاب کرده است، کتابخانهها زنده بمانند و کتابداری که علم وابسته به کتابخانههاست پویا باشد؟ بهراستی مسئولیت این مهم با کیست؟ ما کتابداران تا چه اندازه دارای مسئولیت هستیم؟ آیا همیشه حیات علم اطلاعات و دانش شناسی از کتابخانهها جان میگیرد و یا جهت عکس آنهم ممکن است؟ آیا جامعهی دانشگاهی مسئولیت بازنگری به آموزش، منابع علمی و نیازهای کتابخانهها را نباید به عهده بگیرد؟راهکارهای ادامهی حیات کتابخانهها و علم اطلاعات و دانش شناسی را میتوان در دو بعد بازنگری کرد. دولت و مردم. اینکه کدام بر دیگری ارجحیت دارد بهراستی نمیتوان به قطعیت رسید. ازیکطرف، اکثر کتابخانههای ما دولتی و یا وابسته به بودجهی نهادهای دولتی هستند لذا کارکنان آنها نیز کارمندان بالقوه دولت هستند. از طرف دیگر کتابخانهها میبایست در خدمت جوامع مختلف اعم از مردم عادی تا دانشپژوهان دانشگاهی باشند. تدوین برخی از سیاستها از طرف دولتها ابلاغ میشوند. مثلاً تغییر نظام آموزشی از کتاب درسی محور به پژوهش محور یا مطالعه محور میبایست از طرف دولت برنامهریزی، حمایت و پیاده شود. در سالهای اخیر تلاشهایی در راستای این مسئله انجام شده است ولی گویا همهچیز به کنکور ختم میشود و انرژی و انگیزههای بالقوه نونهالان و نوجوانان کشورمان میبایست در جهت در راه موفقیت در کنکور تلف شود. این سالهای طلایی است که ما از دست میدهیم، در این سالهای طلایی فعالیتهای علمی در حد خواندن و حفظیات تلف میشوند. سالهایی که مطالعه کردن میبایست تبدیل به عادت شود.این مسئولیت مهم دولت و نهادهای قانون گزار است که به دست فراموشی سپرده شده است. کدام مصوبه مجلس در دهههای اخیر در مورد این امر مهم بوده است؟ کدام قوانین آموزشی دانشآموزان کشورمان را بر محور مطالعه منابع غیردرسی سوق دادهاند؟ مگر میتوان کتابخانهها را با مسابقهی کتابخوانی زنده نگه داشت. این دور باطلی است که همه ما در حال نظارهی آن هستیم.مسئولیت دیگر، به عهدهی خود مردم است. پویایی کتابخانهها یک مسئولیت اجتماعی است. گروههای مردمنهاد در این رابطه اندک هستند. اخیراً خیرین کتابخانه ساز در برخی از استانها فعال شدهاند ولی راهی طولانی در این رابطه وجود دارد. رشد این نهادها میبایست از طرف نهادهای دولتی تشویق شود و قوانین دستوپا گیر میبایست بازنگری شوند تا کتابداران جوان رهبری این مهم را به عهده بگیرند. یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار، جامعهی دانشگاهی است.جامعه دانشگاهی علم اطلاعات و دانش شناسی ازیکطرف، میبایست نیازهای جامعه فراگیران، نیازهای کتابخانهها و بهطور کل نیازهای جامعه را بررسی و واکاوی نماید و آموزشهای خود را مبتنی بر نیازها انجام دهد. جامعه دانشگاهی میبایست در دل جامعه زندگی کند و راهکارها را از دل جامعه و منابع علمی بهروز استخراج نماید و چراها را پاسخ دهد. جوامع دانشگاهی جدای از جامعه و دولت نیستند و نمیتوان منتظر دیکته دستورالعملها از طرف نهادهای دولتی ماند. مسئولیت اجتماعی همهی ما ایجاب میکند تا به این نهاد نیمهجان روحی تازه ببخشیم. همانطور که حیات علم اطلاعات و دانش شناسی وابسته به کتابخانههاست، حیات کتابخانهها نیز وابسته به علم اطلاعات و دانش شناسی است. بیتفاوتی نسبت به کتابخانهها و وضعیت کنونی موجب افول ستارهی کتابخانهها و درنتیجه افول رشته علم اطلاعات و دانش شناسی خواهد شد. گرچه بارقههای امید سوسو میزند ولی برنامهریزی و مدیریت برای زنده نگهداشتن کتابخانهها از طرف نهادهای ذیربط و عزم ملی از طرف آحاد مردم و بخصوص از طرف جامعهی علم اطلاعات و دانش شناسی موجب تحرک کتابخانهها خواهد شد.
مقاله پژوهشی
محمدعلی سرلک؛ آرزو کشاورز؛ الهام کشاورز
چکیده
هدف: در این پژوهش، سطح نیروی انسانی (کارکنان عادی، کارکنان کلیدی، مدیران ارشد)، با توجه به زیر معیارهای حوزههای مدیریت دانش و حوزههای پنجگانه مدیریت دانش (داده، اطلاعات، دانش، خرد، کارکنان) با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی فازی باهدف بیشینهسازی مدیریت دانش در شرکتهای پروژه محور (شرکت گسترش ...
بیشتر
هدف: در این پژوهش، سطح نیروی انسانی (کارکنان عادی، کارکنان کلیدی، مدیران ارشد)، با توجه به زیر معیارهای حوزههای مدیریت دانش و حوزههای پنجگانه مدیریت دانش (داده، اطلاعات، دانش، خرد، کارکنان) با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی فازی باهدف بیشینهسازی مدیریت دانش در شرکتهای پروژه محور (شرکت گسترش هوانوردی پارس یا پادیکو، شرکت مهندسی سپتا و شرکت خدماتی مهندسی آوا بهبود) اولویتبندی شدهاند. روش: برای تحلیل اطلاعات بهدستآمده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP) استفاده میشود. روش تحلیل توسعهای چانگ مورد استفاده قرار گرفت. جامعه آماری تحقیق عبارت بود از کارشناسان خبره شرکتهای پروژه محور که تعداد آنها بالغبر 12 نفر بود و ابزار گردآوری دادهها، اسناد و پرسشنامه بود. یافته ها: با توجه به پاسخهایی که بهوسیله گروه تصمیمگیرنده ارائه شد. نتایج نشان داد که ترتیب نهایی اهمیت معیارهای مدیریت دانش به این صورت بود که داده با اختلاف وزنی فاحش در اولویت نخست قرار دارد و خرد، کارکنان، دانش ، اطلاعات در اولویت بعدی قرار میگیرند. در مقایسه 6 شاخص، با توجه به داده، مشخص شده است که تحلیل نظر مشتریان در اولویت نخست قرار میگیرد، در مقایسه 6 شاخص با توجه به اطلاعات مشخص شده است که هماهنگی و یکپارچهسازی اطلاعاتی در درون سازمان در اولویت نخست قرار میگیرد.
مقاله پژوهشی
گلنسا گلینی مقدم؛ پروین طاهری
دوره 2، شماره 3 ، مرداد 1394، صفحه 23-42
چکیده
هدف: هدف از این پژوهش، بررسی وضعیت شبکه هم نویسندگی و ضریب همکاری علمی پژوهشگران ایرانی در حوزه هوافضا در نمایه استنادی علوم از ابتدا تا پایان سال 2014 میلادی است. روش: پژوهش از نوع کاربردی و با کمک روشهای علمسنجی انجام شده است. برای تجزیهوتحلیل دادهها از نرمافزارهای وی او اس ویوور، پاژک، یو سی نت، هیست سایت و اکسل استفاده شد. ...
بیشتر
هدف: هدف از این پژوهش، بررسی وضعیت شبکه هم نویسندگی و ضریب همکاری علمی پژوهشگران ایرانی در حوزه هوافضا در نمایه استنادی علوم از ابتدا تا پایان سال 2014 میلادی است. روش: پژوهش از نوع کاربردی و با کمک روشهای علمسنجی انجام شده است. برای تجزیهوتحلیل دادهها از نرمافزارهای وی او اس ویوور، پاژک، یو سی نت، هیست سایت و اکسل استفاده شد. یافتهها: یافتهها نشان داد که از کل 2501 مقاله نمایه شده، 45/67 درصد با همکاری در سطح ملی، 24/4 درصد با همکاری در سطح منطقهای و 55/32 درصد با همکاری در سطح بینالمللی تولید شدهاند. برترین دانشگاهها و پژوهشگاهها به ترتیب دانشگاه صنعتی شریف، شیراز، تهران و پژوهشگاه دانشهای بنیادی بودند. نتیجهگیری: ازنظر کشورهای همکاری کننده، ایالاتمتحده آمریکا در رتبه اول قرار گرفت ولی با توجه به ضریب همکاری بین نویسندگان، به ترتیب کشورهای انگلستان، ایتالیا، آلمان و فرانسه بالاتر از ایالاتمتحده آمریکا قرار گرفت. میانگین ضریب همکاری علمی بین نویسندگان در طول 41 سال، 43/0 به دست آمد. بیش از 88 درصد از مقالات، الگوی دو نویسندهای (27/35 درصد) و سه نویسندهای (39/16 درصد) داشتهاند
مقاله پژوهشی
فهیمه باب الحوائجی؛ سیدمهدی طاهری؛ زهرا آقاعابدی
دوره 2، شماره 3 ، مرداد 1394، صفحه 43-59
چکیده
هدف: پژوهش حاضر با هدف تبیین وضعیت نمایهسازی و رتبهبندی پیشینههای فرادادهای هسته دوبلین و مارک 21 در بستر نحوی زبان نشانهگذاری گسترشپذیر (ایکس. ام. آل.) مبتنی بر رویکرد پیوند توسط موتورهای کاوش وب انجام شد. روش: روش پژوهش، رویکرد تحلیلی-مقایسهای بود. جامعه پژوهش را یکصد پیشینه فرادادهای مبتنی بر ایکس.ام.آل. در قالب ...
بیشتر
هدف: پژوهش حاضر با هدف تبیین وضعیت نمایهسازی و رتبهبندی پیشینههای فرادادهای هسته دوبلین و مارک 21 در بستر نحوی زبان نشانهگذاری گسترشپذیر (ایکس. ام. آل.) مبتنی بر رویکرد پیوند توسط موتورهای کاوش وب انجام شد. روش: روش پژوهش، رویکرد تحلیلی-مقایسهای بود. جامعه پژوهش را یکصد پیشینه فرادادهای مبتنی بر ایکس.ام.آل. در قالب دو گروه تشکیل میدادند. گروه نخست، دارای عناصر فرادادهای هسته دوبلین و گروه دیگر، دارای عناصر فرادادهای مارک 21 بودند که بر روی وبسایت http://www.aghaabedi.com انتشار یافتند. وبسایت یادشده بهصورت مستقیم به موتورهای کاوش انتخابی (گوگل و یاهو) معرفی شدند. ابزار گردآوری دادهها سیاهه وارسی بود. یافتهها: یافتهها حاکی از آن است که تمامی ارزشهای عناصر پیشینههای فرادادهای هسته دوبلین و مارک 21 در بستر ایکس. ام.آل. توسط موتورهای کاوش گوگل و یاهو نمایه شدند و امکان بازیابی هر یک از پیشینهها بر اساس ارزش عناصر آنها در محیط موتورهای کاوش فراهم است. بر اساس نتایج آزمون آماری تفاوت معناداری میان نمایهسازی و رتبهبندی پیشینههای فرادادهای هسته دوبلین و مارک 21 مبتنی بر ایکس. ام.آل. توسط موتورهای کاوش گوگل و یاهو مشاهده نشد. نتیجه گیری: بستر نحوی پیشینههای فرادادهای موردمطالعه موجب افزایش دسترسپذیری آنها از طریق موتورهای کاوش وب گردید. این امکان برای
مقاله پژوهشی
حسن محمودی
چکیده
هدف: با توجه به اهمیت اجرای برنامههای مدیریت دانش در کتابخانهها، هدف مقاله حاضر، تعیین وضعیت و اولویتبندی عوامل موفقیت مدیریت دانش در کتابخانههای دانشگاه فردوسی و شهید چمران اهواز بود. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و به روش پیمایشی انجام شد. برای گردآوری دادهها پرسشنامه استاندارد هنگ و همکاران (2005) مبنای کار قرار گرفت. ...
بیشتر
هدف: با توجه به اهمیت اجرای برنامههای مدیریت دانش در کتابخانهها، هدف مقاله حاضر، تعیین وضعیت و اولویتبندی عوامل موفقیت مدیریت دانش در کتابخانههای دانشگاه فردوسی و شهید چمران اهواز بود. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و به روش پیمایشی انجام شد. برای گردآوری دادهها پرسشنامه استاندارد هنگ و همکاران (2005) مبنای کار قرار گرفت. این پرسشنامه عوامل موفقیت مدیریت دانش را در ده بعد دستهبندی کرده است. یافتهها: نتایج پژوهش نشان داد، حمایت مدیریت ارشد و معماری دانش، مهمترین عوامل در پیشبرد برنامههای مدیریت دانش در کتابخانهها از دیدگاه کتابداران است. این در حالی است که تعیین وضعیت ابعاد دهگانه موفقیت مدیریت دانش نشان داد، این دو بعد دارای کمترین میانگین بودند. بیشترین میانگین نیز در میان ابعاد مربوط به بعد آموزش بود. همچنین یافتهها نشان داد، بین کتابخانههای دانشگاه فردوسی و شهید چمران اهواز در بعد سنجش عملکرد مبتنی بر دانش تفاوت معنادار وجود دارد. نتیجهگیری: در برنامههای مدیریت دانش، عوامل موفقیت، فعالیتها و اقدامات ضروری بهمنظور موفقیت در اجرای برنامههای مدیریت دانش هستند. این عوامل در صورت عدم وجود در سازمان، باید ایجادشده و در صورت وجود، باید پرورشیافته و توسعه یابند. این مقاله مهترین عوامل مؤثر بر اجرای مدیریت دانش را شناسایی و وضعیت آنها را در کتابخانههای دانشگاهی موردبررسی و اولویتبندی قرار داد.
مقاله پژوهشی
مهدی علیپور؛ علی شرفی؛ علی جلالی
دوره 2، شماره 3 ، مرداد 1394، صفحه 81-99
چکیده
هدف: هدف مقاله حاضر شناسایی وضعیت پژوهش های علم اطلاعات و دانش شناسی ازنظر موضوع، سال انتشار و شکاف موضوعی در دانشگاه های دولتی ایران بود. روش شناسی: برای وصول به هدف مذکور از روش پژوهش پیمایش توصیفی و تحلیل محتوا استفاده شده است. جامعه پژوهش حاضر شامل 1120 عنوان گزارش پژوهش (پایاننامه ها و مقاله های) موجود در 13 دانشگاه ...
بیشتر
هدف: هدف مقاله حاضر شناسایی وضعیت پژوهش های علم اطلاعات و دانش شناسی ازنظر موضوع، سال انتشار و شکاف موضوعی در دانشگاه های دولتی ایران بود. روش شناسی: برای وصول به هدف مذکور از روش پژوهش پیمایش توصیفی و تحلیل محتوا استفاده شده است. جامعه پژوهش حاضر شامل 1120 عنوان گزارش پژوهش (پایاننامه ها و مقاله های) موجود در 13 دانشگاه دولتی ایران بین سال های 1383-1392 بود که 749 عنوان از این پژوهشها مربوط به پایانامههای کارشناسی ارشد و دکتری علم اطلاعات و دانششناسی و 371 عنوان از آنها مربوط به مقالههای منتشرشده توسط محققان علم اطلاعات و دانششناسی ایران در پایگاه اطلاعاتی سایمگو بود. طبقهبندی موضوعی پژوهش ها با استفاده از 7 رده اصلی و 18 رده فرعی بر مبنای نظام طبقهبندی لیستا (LISTA) انجامشده و برای گردآوری اطلاعات نیز از سیاهه وارسی پژوهشگر ساخته استفاده شده است. در انتها دادههای طبقهبندیشده مورد تحلیل قرارگرفته و با استفاده از نمودارها و جداول توصیفشدهاند. یافته ها: یافتهها نشان دادند که موضوعات فناوری اطلاعات، کتابداری، بازیابی اطلاعات، کتابسنجی، مدیریت اطلاعات، منابع اطلاعاتی چاپی و الکترونیکی و فهرستنویسی و ردهبندی بیشترین محورهای موضوعی هستند که در پایاننامهها و مقالات محققان علم اطلاعات و دانششناسی موردمطالعه قرار گرفتهاند. نتیجه گیری: در پایان نامه ها و مقالات علم اطلاعات و دانش شناسی ایران به موضوعاتی مانند منابع اطلاعاتی، هستیشناسی، وب معنایی، جستجو معنایی، دولت الکترونیکی، مدیریت منابع اطلاعات، نوآوری دانش، اشتراک دانش، سازماندهی دانش، شبکه، خدمات اطلاعاتی و کتابخانههای دیجیتال کمتر پرداخته شده است.
مقاله پژوهشی
آناهیتا باواخانی
دوره 2، شماره 3 ، مرداد 1394، صفحه 101-116
چکیده
چکیدههدف: هدف این مقاله بررسی رابطه متقابل هستی شناسی ها، به منزله ابزاری پیشرفته در بازنمون اطلاعات و مدیریت دانش، بعنوان بستری مناسب برای بکارگیری هستی شناسی ها می باشد.روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه ای انجام شده و اطلاعات آن از طریق جستجوی مقالات و منابع اطلاعاتی چاپی و الکترونیکی فراهم آمده است.این مقاله ...
بیشتر
چکیدههدف: هدف این مقاله بررسی رابطه متقابل هستی شناسی ها، به منزله ابزاری پیشرفته در بازنمون اطلاعات و مدیریت دانش، بعنوان بستری مناسب برای بکارگیری هستی شناسی ها می باشد.روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه ای انجام شده و اطلاعات آن از طریق جستجوی مقالات و منابع اطلاعاتی چاپی و الکترونیکی فراهم آمده است.این مقاله با استفاده از روش کتابخانهای به بررسی مفهوم هستی شناسی و مدیریت دانش و نیز روابط میان آنها پرداخته است.یافته ها: در سازمان های امروزی، لزوم بکارگیری و استفاده از هستی شناسی ها در فرایندهای مرتبط با دانش موجود، بیش از پیش مطرح است. چرا که هستی شناسی بعنوان ابزاری قدرتمند، توان بازنمون دانش مفهومی در سازمان ها را بخوبی داشته و کمک شایانی به پویایی دانش سازمانی می نمایند.نتیجه گیری: هستی شناسی با فراهم کردن مجموعهای از تعاریف رسمی برای مفاهیم یک حوزه و تعیین روابط میان آنها، زمینه تشکیل یک پایگاه دانش را برای آن حوزه موضوعی فراهم می آورد. این امر بویژه در سازمان های تخصصی به منزله ارزش افزوده در پیاده سازی مدیریت دانش سازمانی به شمار می آید.
مقاله پژوهشی
محمدحسن عظیمی
دوره 2، شماره 3 ، مرداد 1394، صفحه 117-135
چکیده
هدف: بررسی این پژوهش بررسی وضعیت ارائه خدمات در مجموعه کتابخانههای دانشگاه شهید چمران اعم از کتابخانههای دانشکدهها و کتابخانه مرکزی بود. روش: روش مورداستفاده در این پژوهش پیمایشی بود که با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته بر مبنای استانداردهای کتابخانههای دانشگاهی بود. یافتهها: نتایج این بررسی نشان داد که درمجموع، خدماتی ...
بیشتر
هدف: بررسی این پژوهش بررسی وضعیت ارائه خدمات در مجموعه کتابخانههای دانشگاه شهید چمران اعم از کتابخانههای دانشکدهها و کتابخانه مرکزی بود. روش: روش مورداستفاده در این پژوهش پیمایشی بود که با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته بر مبنای استانداردهای کتابخانههای دانشگاهی بود. یافتهها: نتایج این بررسی نشان داد که درمجموع، خدماتی که در این کتابخانهها ارائه میشوند ضمن محدود بودن، از استانداردهای موجود مرتبط نیز فاصله دارد. نتیجهگیری: ازآنجاکه بررسیها حاکی از فاصله قابلتوجه کتابخانههای موردبررسی با استانداردهای مربوطه در این حوزه بود. در جامعه موردبررسی، خدماتی که در کتابخانهها ارائه میشود، عمدتاً قالب سنتی داشته و کمتر از رنگ و بوی تحولات نوین برخوردار است. آن دسته از خدماتی که بهویژه دارای روح کاربر مداری بوده و حضور آنها در کتابخانه میتواند جلوهای از ترقی در خدمات باشد، مانند امانت بینکتابخانهای و خدمات اطلاعرسانی، یا در کتابخانههای موردبررسی ارائه نمیشوند و یا اینکه بهطور ناقص و غیر کارآمدی ارائه میشوند. درمجموع در این کتابخانهها شرایطی حاکم است که از یک شرایط مطلوب و مترقی فاصله بسیاری دارد. مقایسه تکتک خدمات موردنظر در این بررسی با استانداردهای کتابخانههای دانشگاهی نشان داد که تقریباً هیچیک از خدمات ارائهشده در این کتابخانهها برابر با استاندارد نیست و جامعه خدمت گیرنده از دریافت خدمات استاندارد در این کتابخانه بهرهمند نیست. نتایج پژوهش حاضر همانند تمام پژوهشهای بررسیشده در پیشینه نشان از عدم انطباق خواستهها و انتظارات کاربران با خدمات تعریفشده و قابلارائه میدهد.