ذخیره و بازیابی اطلاعات
هدی هماوندی؛ یعقوب نوروزی؛ بنت الهدی خبازان
چکیده
. نقش مهم زبان در انتقال و بازیابی اطلاعات را نمی‌توان فارغ از نحو و معنای آن بررسی نمود. تبیین و تشریح پژوهش‌های این حوزه از ابعاد کمی و کیفی و درک گرایش‌های پژوهشگران می‌تواند گام مهمی در درک اهمیت نحو و معنا در ساختارهای ارتباطی در محیط‌های نوین جستجو و بازیابی اطلاعات باشد. برهمین اساس در این مطالعه که از نوع توصیفی- تحلیلی است، ...
بیشتر
. نقش مهم زبان در انتقال و بازیابی اطلاعات را نمی‌توان فارغ از نحو و معنای آن بررسی نمود. تبیین و تشریح پژوهش‌های این حوزه از ابعاد کمی و کیفی و درک گرایش‌های پژوهشگران می‌تواند گام مهمی در درک اهمیت نحو و معنا در ساختارهای ارتباطی در محیط‌های نوین جستجو و بازیابی اطلاعات باشد. برهمین اساس در این مطالعه که از نوع توصیفی- تحلیلی است، با هدف تحلیل کیفی و کمی مطالعات حوزه نحو و معنا در بازیابی اطلاعات انجام شده است. به منظور انجام این پژوهش از روش مرور نظام‌مند آویارد استفاده شد. تحلیل مطالعات این حوزه نشان داد که این مطالعات بر سه محور اصلی نحو و معنا در ارتباط با سازماندهی اطلاعات، بازیابی اطلاعات و جستجوی اطلاعات تمرکز دارند.در مجموع تحلیل مطالعات منتخب نشان می‌دهد پرداختن به بحث نحو و معنا در ارتباط با سازماندهی اطلاعات و همچنین تبیین و واکاوی وجوه نظری نحو و معنا در بازیابی اطلاعات از مواردی است که نیاز به پژوهش بیشتر، خصوصا مطالعات بین‌رشته‌ای بیشتر از سوی محققان حوزه‌های زبان‌شناسی، علم اطلاعات و علوم رایانه دارد. نتایج پژوهش حاضر می‌تواند رهنمودهایی برای متخصصان حوزه‌های مختلفی داشته باشد که به نوعی با ذخیره و بازیابی اطلاعات سر و کار دارند. بعلاوه محورهای شناسایی شده و روش‌ها و رویکردهای بکار رفته و شکاف‌های پژوهشی شناسایی شده راهگشای محققان در انجام مطالعات آتی است.
ذخیره و بازیابی اطلاعات
مرضیه فلاح کردآبادی؛ سید علی اصغر رضوی؛ صفیه طهماسبی لیمونی
چکیده
هدف این پژوهش مطالعه اثربخشی آموزش بازیابی اطلاعات به‌صورت الکترونیکی بر مهارت کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان مازندران در بازیابی اطلاعات بود. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و آزمایشی است که با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان مازندران در سال 1400 بود که از بین آن‌ها، 30 ...
بیشتر
هدف این پژوهش مطالعه اثربخشی آموزش بازیابی اطلاعات به‌صورت الکترونیکی بر مهارت کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان مازندران در بازیابی اطلاعات بود. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و آزمایشی است که با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان مازندران در سال 1400 بود که از بین آن‌ها، 30 نفر به‌صورت هدفمند و با توجه به معیارهای ورود به‌عنوان نمونه انتخاب و به‌صورت تصادفی ساده دردوگروه کنترل (15 نفر) وگروه آزمایش (15 نفر) قرارگرفتند. ابزار جمع‌آوری داده‌ها، پرسشنامه محقق‌ساخته مهارت بازیابی اطلاعات بود. روایی صوری پرسشنامه توسط اساتید تأیید شد. پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ، 89/0 محاسبه شد. جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روش آمار توصیفی (فراوانی، درصد و میانگین) و استنباطی (آزمون تحلیل کوواریانس) استفاده گردید. یافته‌ها نشان داد که میانگین مهارت بازیابی اطلاعات در گروه آزمایش (07/47) در پس‌آزمون بیشتر از میانگین گروه کنترل (86/26) است؛ که بیانگر این است، آموزش بازیابی اطلاعات به‌صورت الکترونیکی بر مهارت کتابداران در بازیابی اطلاعات تأثیر دارد (p=0/000<0/05). آموزش بازیابی اطلاعات به‌صورت الکترونیکی می‌تواند یکی از گزینه‌های مؤثر در افزایش توانمندی و مهارت‍های کتابداران باشد. یافته‌های این مطالعه، مؤید قابل‌قبول بودن مباحث نظری ارائه‌شده در این حوزه است.
جمیله ناطقی فر؛ ثریا ضیایی؛ عصمت مومنی؛ فائزه دلقندی
چکیده
یکی از مهم‌ترین چالش‌های نظام‌های اطلاعاتی مبتنی بر بافت با تأکید بر ساختارهای شناختی، فرموله کردن دریافت و نمایش دانش بازیگران شناختی به‌طور تجربی در فرایند تعامل بازیابی اطلاعات است. پژوهش حاضر باهدف شناسایی متغیرهای ابعاد بافت بازیابی اطلاعات در فرایند تعامل با استفاده از چهارچوب نظام اطلاعات و بازیابی اینگورسن و یارولین ...
بیشتر
یکی از مهم‌ترین چالش‌های نظام‌های اطلاعاتی مبتنی بر بافت با تأکید بر ساختارهای شناختی، فرموله کردن دریافت و نمایش دانش بازیگران شناختی به‌طور تجربی در فرایند تعامل بازیابی اطلاعات است. پژوهش حاضر باهدف شناسایی متغیرهای ابعاد بافت بازیابی اطلاعات در فرایند تعامل با استفاده از چهارچوب نظام اطلاعات و بازیابی اینگورسن و یارولین است. پژوهش حاضر، از نوع بنیادی و توسعه‌ای و به روش پدیدارشناسی کلایزی (1978) در 7 مرحله انجام شده است. ابزار جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته عمیق با 7 نفر از متخصصین حوزه بازیابی اطلاعات و دانش برای شناسایی متغیرها در فرایند تعامل بافت بازیابی اطلاعات بوده است. روایی ابزار گردآوری اطلاعات روایی محتوایی با استفاده از تجربه متخصصان بوده و پایایی بر اساس معیارهای لینکلن و گوبا (1988) بر مبنای قابلیت اعتبار، قابلیت اعتماد، تأیید پذیری است. توصیف و تحلیل اطلاعات با بهره‌گیری از نتایج مرور سیستماتیک و تجارب متخصصان در حوزه بازیابی اطلاعات، مقایسه شده است. تعداد 12 متغیر در بعد جامعیت؛ 4 متغیر در بعد مانعیت؛ 7 متغیر در بعد اثربخشی؛ 12 متغیر در بعد کیفیت اطلاعات/ فرایند به‌منظور تثبیت فرایند عبارت جستجو، بازیابی و دسترسی اطلاعات شناسایی شد که بازیگران شناختی به‌عنوان طراحان نظام بازیابی اطلاعات می‌توانند در نظر بگیرند. درنتیجه با جستجوی معانی و جوهره‌های کنشگران شناختی در طول زمان برحسب تجربه، برای رسیدن به فهم مشترک در شناسایی، کشف و ایجاد درک عمیق‌تر منجر به توصیف و تحلیل ساختارهای شناختی چهارچوب نظام اطلاعات و بازیابی اینگورسن و یارولین شده و درنهایت طراحی و دسترسی اطلاعات به‌صورت شبکه‌ای و نظام‌مند را فراهم می‌کند.
علی اکبر خاصه؛ حیدر مختاری؛ ماهره عاشقی معاف
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی علم‌سنجی مقالات حوزه بازیابی اطلاعات ایران، نمایه شده در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام از ابتدای طرح موضوع در مقالات فارسی تا سال 1398 پرداخته است. این پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی است که با استفاده از فنون علم‌سنجی، ازجمله تحلیل استنادی و تحلیل هم‌رخدادی واژگان انجام‌گرفته است. داده‌های موردنیاز از پایگاه اطلاعاتی ...
بیشتر
پژوهش حاضر به بررسی علم‌سنجی مقالات حوزه بازیابی اطلاعات ایران، نمایه شده در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام از ابتدای طرح موضوع در مقالات فارسی تا سال 1398 پرداخته است. این پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی است که با استفاده از فنون علم‌سنجی، ازجمله تحلیل استنادی و تحلیل هم‌رخدادی واژگان انجام‌گرفته است. داده‌های موردنیاز از پایگاه اطلاعاتی «نمایه استنادی علوم جهان اسلام» استخراج‌شده‌اند. جامعه آماری تعداد 395 مقاله پایگاه استنادی علوم در حوزه بازیابی اطلاعات است که برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از نرم‌افزارهای «بیب اکسل»، «ووس ویور» و «اکسل» استفاده شد. «رحمت‌الله فتاحی» با 11 مقاله و 16 استناد بیشترین تعداد مقاله و استناد را داشت. 72/77 درصد مقالات به‌صورت مشارکتی و رویکرد دونویسندگی با 154 مقاله بیشترین رویکرد هم‌نویسندگی بوده است. در تألیف مقالات 626 نویسنده مشارکت داشتند که 923 بار در مقاله‌های مختلف تکرار شدند. بزرگ‌ترین شبکه هم‌نویسندگی شامل 27 نویسنده است. «نجلا حریری»، «فریده عصاره» و «سعید رضایی شریف‌آبادی» به ترتیب بالاترین امتیاز را ازنظر مرکزیت رتبه، بینابینی و نزدیکی داشتند. کلیدواژه‌های «بازیابی اطلاعات»، «موتورهای جستجو» و «اینترنت» پرتکرارترین کلیدواژه‌ها بودند. زوج‌های هم واژگانی «جامعیت-دقت بازیابی»، «اینترنت-موتورهای جستجو» در رده اول و دوم پرتکرارترین زوج‌های هم واژگانی قرار داشتند. خوشه‌بندی موضوعی مقالات این حوزه حاکی از وجود هشت خوشه موضوعی، «جستجو، پردازش و ارزیابی اطلاعات»، «ذخیره و بازیابی در نظام‌های اطلاعات»، «رفتار اطلاعاتی»، «نمایه‌سازی»، «مدیریت اطلاعات و علم‌سنجی»، «موتورهای جستجو»، «جامعیت و مانعیت» و «سواد اطلاعاتی» بود. استقبال از رویکرد هم‌نویسندگی در تولید آثار علمی حوزه بازیابی اطلاعات نشان‌دهنده تمایل نویسندگان به تألیف پژوهش‌های مشترک است و نویسندگان این حوزه باید تلاش بیشتری برای تولید مقالات باکیفیت داشته باشند تا میزان اثرگذاری و استنادپذیری آن‌ها بیشتر شود. بزرگ‌ترین خوشه این حوزه، «جستجو، پردازش و ارزیابی اطلاعات» است که نشان‌دهنده اهمیت این موضوع در حوزه بازیابی اطلاعات است و کوچک‌ترین خوشه، «سواد اطلاعاتی» است که لازم است پژوهش‌های بیشتری در این زمینه انجام شود. این مطالعه ضمن دادن تصویری کلان از پژوهش‌های بازیابی اطلاعات در ایران، الگویی برای ترسیم ساختار علمی حوزه‌های مشابه فراهم می‌کند و به سیاست‌گذاران پژوهش در این حوزه در اتخاذ تصمیم برای مدیریت تحقیق در این حوزه کمک می‌کند.
امیررضا اصنافی؛ محسن حاجی زین العابدینی؛ فائزه احمدی پور
چکیده
هدف از پژوهش حاضر شناسایی رفتار تصویریابی در رشته معماری دانشگاه شهید بهشتی بوده است. ازاین‌رو با بررسی متون مرتبط با بازیابی، رفتار اطلاع‌یابی، بازیابی تصویر و معماری، به اهمیت تصویر در این رشته و ویژگی‌های بازیابی‌های تصویری و راهکارهای بازیابی مبتنی بر تصویر پرداخته شد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش پیمایشی ـ توصیفی ...
بیشتر
هدف از پژوهش حاضر شناسایی رفتار تصویریابی در رشته معماری دانشگاه شهید بهشتی بوده است. ازاین‌رو با بررسی متون مرتبط با بازیابی، رفتار اطلاع‌یابی، بازیابی تصویر و معماری، به اهمیت تصویر در این رشته و ویژگی‌های بازیابی‌های تصویری و راهکارهای بازیابی مبتنی بر تصویر پرداخته شد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش پیمایشی ـ توصیفی بود. جامعه آماری پژوهش را دو گروه دانشجویان در همه مقاطع و استادان رشته معماری دانشگاه شهید بهشتی تشکیل داد. به دلیل اینکه تعداد استادان و دانشجویان، رشته معماری ۱۲۶۲ نفر بود و بررسی تمامی افراد گروه امکان‌پذیر نبود، ازاین‌رو از جامعه نمونه‌گیری شد. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده و حجم نمونه در این فرمول ۲۹۶ نفر تعیین شد، اما کمی بیش از حجم نمونه یعنی ۳۰۰ پرسشنامه توزیع گردید. برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده گردید. پس از آن با جمع‌آوری پرسشنامه‌ها و بررسی پاسخ‌ها به‌صورت داده‌های آماری در نرم‌افزار SPSS، خصوصیات رفتار تصویریابی متخصصان رشته معماری شناسایی شد. یافته‌ها نشان داد که متخصصان معماری عمدتاً با هدف آشنایی با ایده‌های خلاق و بهره‌گیری از جزئیات سازه‌های معماری از تصاویر بهره گرفته‌اند و جهت شناسایی جزئیات نیاز تصویری و تصاویر موردنیاز خود نیز معمولاً از شبکه‌های اجتماعی و موتورها و پایگاه‌های جستجو تخصصی تصویر و مشورت باهم حرفه‌ای‌های خود استفاده کرده‌اند. نوع محتوای تصویری مورداستفاده آن‌ها نیز عکس، نقشه و نمودار بود که یافتن آن‌ها در موتورها و پایگاه‌های تصویر با محدودسازی اندازه تصویر و دنبال کردن پیونده‌های مرتبط، محقق می‌شد. با توجه به سهم کتابخانه در بازیابی تصاویر مبتنی بر داده های پژوهش، در جهت افزایش ارتقای نقش کتابخانه پیشنهاد می‌شود که کتابخانه و کتابداران در زمینۀ آگاهی‌رسانی به گروه‌های پژوهشی دانشگاه اقداماتی نظیر تهیه بروشور، برگزاری همایش، دوره‌های بازدید از کتابخانه و کارگاه‌های آموزشی انجام دهد.
نجمه سیددخت؛ فاطمه امامی رودی
چکیده
هدف پژوهش حاضر ارزیابی میزان رشد، کاهش یا ثبات تولیدات علمی حوزۀ بازیابی اطلاعات در پایگاه استنادی وب علوم در بازۀ زمانی 2010 تا 2017 بود. پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و با استفاده از شاخص های علم سنجی به ارزیابی تولیدات علمی حوزۀ بازیابی اطلاعات پرداخته است. جامعۀ آماری شامل کلیه رکوردهای مربوط به پایگاه استنادی وب علوم بود. یافته ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر ارزیابی میزان رشد، کاهش یا ثبات تولیدات علمی حوزۀ بازیابی اطلاعات در پایگاه استنادی وب علوم در بازۀ زمانی 2010 تا 2017 بود. پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و با استفاده از شاخص های علم سنجی به ارزیابی تولیدات علمی حوزۀ بازیابی اطلاعات پرداخته است. جامعۀ آماری شامل کلیه رکوردهای مربوط به پایگاه استنادی وب علوم بود. یافته های پژوهش نشان داد که مولر اچ. با 36 رکورد برترین نویسندۀ حوزۀ بازیابی اطلاعات و ایالات متحدۀ آمریکا با 1984 رکورد، کشور برتر شناخته شد. موسسۀ ملی تحقیقات علمی دلا [1]با تولید 235 رکورد برترین موسسه و نشریۀ یادداشت‌برداری در علوم کامپیوتر [2]با 915 رکورد برترین نشریۀ این حوزه شناخته شدند. علوم کامپیوتر با 8241 رکورد، برترین زمینه موضوعی معرفی گردید. مقاله‌ای با عنوان نمودار فاکتورسازی ماتریس غیرمنفی منظم برای نمایش داده ها [3]با دریافت بیشترین استناد(شامل 585 استناد) به عنوان برترین مقالۀ حوزۀ بازیابی اطلاعات شناخته شد. نتایج نشان داد که رشد تولیدات علمی در حوزه بازیابی اطلاعات سیر ثابتی را طی نمیکند و در طی سال های 2011- 2012 و سال 2017 با کاهش و در طی سالهای 2013 تا 2016 با رشد در این حوزه همراه است. [1]. Centre National Dela Research Scientifique Cnrs[2]. Lecture Notes in Computer Science[3]. Graph Regularized Nonnegative Matrix Factorization for Data Representation
ناهید خوشیان؛ وحیدرضا میرزائیان
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، بررسی پرکاربردترین کارکردهای پردازش زبان طبیعی در حوزه علوم کتابداری و اطلاع رسانی بوده است. پژوهش حاضر به روش تحلیل اسنادی یا کتابخانه ای و با مداقه و بررسی و تحلیل متون انجام شده است. یافته ها نشان داد که تاکنون کاربردهای مهمی از پردازش زبان طبیعی در حوزه های مختلف انجام شده است. در این پژوهش پرکاربردترین ...
بیشتر
هدف از پژوهش حاضر، بررسی پرکاربردترین کارکردهای پردازش زبان طبیعی در حوزه علوم کتابداری و اطلاع رسانی بوده است. پژوهش حاضر به روش تحلیل اسنادی یا کتابخانه ای و با مداقه و بررسی و تحلیل متون انجام شده است. یافته ها نشان داد که تاکنون کاربردهای مهمی از پردازش زبان طبیعی در حوزه های مختلف انجام شده است. در این پژوهش پرکاربردترین کارکردهای پردازش زبان طبیعی در حوزه علوم کتابداری و اطلاع رسانی عبارت بودند از: نمایه سازی خودکار، استخراج خودکار اطلاعات یا خلاصه سازی خودکار، بازیابی اطلاعات، بازیابی اطلاعات بین زبانی (نظام بازبین)، بازیابی اطلاعات موسیقیایی، رده بندی خودکار و سیستم های پرسش و پاسخ. نتایج نشان داد که پردازش زبان طبیعی، همچنان دارای قابلیت های خوب و مفیدی در حوزه های مختلف و ازجمله در رشته علوم کتابداری و اطلاع رسانی است که باید با برشمردن مزایا و هزینه ها، نسبت به ادغام پردازش زبان طبیعی در حوزه های موضوعی مختلف اقدام نمود.
مصطفی علیمرادی؛ مهدی امینی مقدم
چکیده
سازماندهی دانش که برای دسترسی آسان، دقیق و سریع به محتوای دانش انجام می پذیرد، با استفاده از فراداده های برآمده از واژگان کنترل‌شده و استاندارد صورت می گیرد. این فراداده های استاندارد حاصل نظر جامعه علمی و متخصصان موضوعی آن علم است. بر پایه رهیافت سنتیِ سازماندهی و بازیابی دانش، میان اطلاعات و دانش و انسان دوگانگی وجود ...
بیشتر
سازماندهی دانش که برای دسترسی آسان، دقیق و سریع به محتوای دانش انجام می پذیرد، با استفاده از فراداده های برآمده از واژگان کنترل‌شده و استاندارد صورت می گیرد. این فراداده های استاندارد حاصل نظر جامعه علمی و متخصصان موضوعی آن علم است. بر پایه رهیافت سنتیِ سازماندهی و بازیابی دانش، میان اطلاعات و دانش و انسان دوگانگی وجود دارد و سازماندهی دانش به‌مثابه امری عینی و توصیف های خنثی از یک جهانِ دانشِ از پیش موجود است. در نگاه سنتی، امر ادراک‌شده، آیینه تمام نمای واقعیت است. این تصور از عینیت گرایی و خنثی بودن، با ظهور اندیشه پست مدرنیسم فرو نشست. در نگاه پست مدرن، امر واقع، حقیقت و دانش به‌مثابه امر ساخته و پرداخته شده در جامعه گفتاری خاص است؛ بنابراین نظریه پست مدرن، سازماندهی اطلاعات به‌مثابه تعامل فعال انسان با مفاهیم و اطلاعات برای برساختن نظام هایی از سازماندهی دانش است. ازاین‌روی، قوانین، دستورالعمل ها و استانداردهای سازماندهی اطلاعات کمتری موردتوجه قرار میگیرد و آنچه مهم است پویایی برداشت ها از متون و ازاین‌روی، پویایی ساختار محتوا و فرایند تفسیری در سازماندهی دانش است. در حوزه علوم اسلامی، این امر از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ زیرا متون اسلامی، مانند منابع علوم قرآن و علوم حدیث، مبنای احکام شرعی و مبانی اخلاقی و اعتقادی اند و سازماندهی دقیق و درست این منابع، سبب بازیابی درست و درنتیجه احکام درست شرعی، اخلاقی و اعتقادی خواهد بود.
