مقاله پژوهشی
رضا کریمی؛ مرتضی محمدی استانی؛ لیلا احمدی
چکیده
هدف پژوهش حاضر طراحی پروفایل کاربردی فراداده‌ای برای توصیف و سازمان‌دهی (پردازش) اشیای محتوایی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد آستان مقدسه حضرت معصومه (س) بود. روش پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی بود که با رویکرد تحلیلی انجام شد. جامعه پژوهش مشتمل بر کارمندان بخش سازمان‌دهی و مدیران کتابخانه، موزه و مرکز اسناد آستان مقدسه و عناصر، خصائص و ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر طراحی پروفایل کاربردی فراداده‌ای برای توصیف و سازمان‌دهی (پردازش) اشیای محتوایی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد آستان مقدسه حضرت معصومه (س) بود. روش پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی بود که با رویکرد تحلیلی انجام شد. جامعه پژوهش مشتمل بر کارمندان بخش سازمان‌دهی و مدیران کتابخانه، موزه و مرکز اسناد آستان مقدسه و عناصر، خصائص و ویژگی‌های استانداردهای فراداده‌ای بافت میراث فرهنگی بود که با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شد. روش گردآوری داده‌ها، مشاهده ساختارمند و ابزار آن مصاحبه، پرسشنامه و سیاهه‌وارسی بود. نتایج نشان داد که به‌منظور توصیف و سازمان‌دهی (پردازش) اشیای محتوایی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد آستان مقدسه نیازمند سه پروفایل کاربردی فراداده‌ای مجزا برای کتابخانه، موزه و مرکز اسناد است. پروفایل کاربردی فراداده‌ای طراحی‌شده برای اشیای محتوایی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد به ترتیب دارای 53، 83 و 27 عنصر اصلی و فرعی بود. استاندارد فراداده‌ای توصیف شی (مُدس)، استاندارد مدیریت مجموعه موزه‌های بریتانیا (اسپکتروم) و استاندارد بین‌المللی توصیف آرشیوی (ایساد) دارای بیشترین سهم در پروفایل کاربردی فراداده‌ای به ترتیب در بافت‌های کتابخانه، موزه و مرکز اسناد بود. طراحی پروفایل کاربردی فراداده‌ای موجب توصیف و پردازش مناسب اشیای محتوایی، همگرایی هرچه بیشتر بافت میراث فرهنگی و همچنین مدیریت بهتر فراداده‌ها خواهد شد. این امر با توجه به بافت و نیازهای بومی انجام می‌شود و درعین‌حال موجب افزایش نقاط دسترسی، بازیابی و میانکنش‌پذیری بیشتر با سایر سامانه‌های مدیریت اطلاعات و کتابخانه‌ها خواهد شد.
مقاله پژوهشی
بازیابی تعاملی
مهدی رحمانی؛ قاسم آزادی احمدآبادی
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، تدوین برنامه راهبردی برای کتابخانه‌های دانشگاهی ایران با الگوبرداری از کتابخانه‌های دانشگاهی دنیا بود. روش پژوهش حاضر به‌صورت آمیخته است و از روشهای کتابخانه‌ای، دلفی و پیمایشی توصیفی استفاده شده است. جامعه پژوهش شامل کتابخانه 25 دانشگاه برتر براساس رده‌بندی تایمز بود. روش تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از نوع توصیفی ...
بیشتر
هدف از پژوهش حاضر، تدوین برنامه راهبردی برای کتابخانه‌های دانشگاهی ایران با الگوبرداری از کتابخانه‌های دانشگاهی دنیا بود. روش پژوهش حاضر به‌صورت آمیخته است و از روشهای کتابخانه‌ای، دلفی و پیمایشی توصیفی استفاده شده است. جامعه پژوهش شامل کتابخانه 25 دانشگاه برتر براساس رده‌بندی تایمز بود. روش تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از نوع توصیفی بود و برای اجرای پژوهش از روش تحلیل محتوای اسناد و فن دلفی استفاده شد. با بررسی برنامه راهبردی کتابخانه‌های دانشگاهی دنیا با رویکرد اکتشافی، ساختار و محتوای این برنامه‌ها استخراج شد. نتایج پژوهش نشان داد که تمامی 25 کتابخانه موردبررسی برنامه راهبردی مدون داشتند؛ اما برنامه راهبردی 4 کتابخانه دانشگاهی به‌روز نبود و 2 کتابخانه دانشگاهی نیز برنامه راهبردی‌شان بازه زمانی نداشت. تحلیل برنامه راهبردی کتابخانه‌های موردبررسی نشان داد چهارچوب ساختاری این برنامه‌ها متشکل از 11 مؤلفه شامل معرفی، خلاصه، مأموریت، چشم‌انداز، ارزش‌های اصلی، هدف، راهبرد، اقدام‌ها، اولویت‌های استراتژیک، ارزیابی و زمان‌بندی بود. نتایج بررسی‌ها نشان داد که همه کتابخانه‌های دانشگاهی برتر برنامه راهبردی داشتند و این نشان از اهمیت وجود برنامه راهبردی دارد؛ بنابراین دستاورد این پژوهش، ارائه چارچوبی برای برنامه راهبردی کتابخانه‌های دانشگاهی ایران بود.
مقاله پژوهشی
بازیابی نظام‌های هوشمند
جلال رضایی نور؛ راحله کریمیان
چکیده
هدف پژوهش حاضر شناسایی موانع توسعه‌ای متاورس در کتابخانه‌های دیجیتال است. روش اجرای این پژوهش از نوع کیفی و مبتنی بر نظریه مبنایی است. جامعه آماری شامل 10 نفر از متخصصان دانشگاهی است که به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده‌اند. حجم نمونه براساس اصل اشباع نظری محاسبه شد. ابزار پژوهش، مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته در مورد موانع توسعه‌ای ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر شناسایی موانع توسعه‌ای متاورس در کتابخانه‌های دیجیتال است. روش اجرای این پژوهش از نوع کیفی و مبتنی بر نظریه مبنایی است. جامعه آماری شامل 10 نفر از متخصصان دانشگاهی است که به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده‌اند. حجم نمونه براساس اصل اشباع نظری محاسبه شد. ابزار پژوهش، مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته در مورد موانع توسعه‌ای متاورس در کتابخانه‌های دیجیتال است. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روش کدگذاری باز، محوری و انتخابی مبتنی بر نظریه مبنایی استفاده شد. یافته‌های پژوهش نشان میدهد که 53 مضمون محوری در قالب شرایط علّی شامل «وجود یک مشکل یا مسئله»، «عوامل فردی»، «سازمانی- مدیریتی»، «فناوری»، «سیاسی»، «اجتماعی»، «نهادی» و شرایط زمینه‌ای شامل «توسعه فناوری»، «درک کاربران»، «اهداف کتابخانه»، «وضعیت اقتصادی»، «سطح سواد فناوری»، «فرهنگ‌ها و ارزش‌ها»، «پیشینه و تجربه»، «نیاز کاربران»؛ شرایط مداخله‌گر شامل «منابع محدود»، «سرعت بالای تغییر فناوری»، «عدم قطعیت در آینده متاورس»، «عوامل انسانی»؛ راهبردها شامل «آموزش و آگاهی‌بخشی»، «همکاری با شرکت‌های فناوری»، «توسعه زیرساخت‌های فناوری»، «تحقیق و توسعه» و پیامدها شامل «کاهش دسترسی به اطلاعات»، «عدم انطباق با استانداردها»، «خطرات امنیتی و حریم خصوصی»، «عدم پذیرش از سوی کاربران» بودند. براساس نتایج می‌توان گفت که در مسیر توسعه متاورس موانع مختلفی به چشم می‌خورد. زمانی که این موانع مورد شناسایی قرار گیرند و راهکارهای لازم برای رفع آن ارائه شود می‌توان گفت که با توسعه متاورس، کتابخانه‌ها فرصت‌های جدیدی برای ارائه خدمات به کاربران خود خواهند داشت. با تفکر خلاقانه در مورد نحوه استفاده از این فناوری، کتابخانه‌ها می‌توانند به پلتفرم‌های آموزشی و اجتماعی ارزشمندی تبدیل شوند.
مقاله پژوهشی
مدیریت دانش
مصطفی پهلوان زاده؛ نجلا حریری؛ داریوش مطلبی؛ فهیمه باب الحوائجی
چکیده
هدف پژوهش حاضر طراحی مدل ارزیابی عملکرد سیستم مدیریت دانش در صنعت نرم‌افزار با استفاده از شبکه عصبی است. روش پژوهش بر اساس هدف از نوع کاربردی است و برای گردآوری داده‌ها از روش آمیخته با رویکرد اکتشافی استفاده شده‌است. ابتدا از روش کیفی با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و مرور پیشینه‌های پژوهش در ارزیابی عملکرد مدیریت دانش نسبت ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر طراحی مدل ارزیابی عملکرد سیستم مدیریت دانش در صنعت نرم‌افزار با استفاده از شبکه عصبی است. روش پژوهش بر اساس هدف از نوع کاربردی است و برای گردآوری داده‌ها از روش آمیخته با رویکرد اکتشافی استفاده شده‌است. ابتدا از روش کیفی با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و مرور پیشینه‌های پژوهش در ارزیابی عملکرد مدیریت دانش نسبت به استخراج شاخص‌های مختلف پرداخته شده است. در مرحله دوم بر اساس داده‌های گردآوری‌شده، مطالعه‌ای کمی برای تائید و تصدیق یافته‌های به‌دست‌آمده از مرحله کیفی انجام شد. برای مطالعه اکتشافی و استخراج مقوله‌های مربوطه به عوامل ارزیابی از روش فراترکیب (الگوی سندلوسکی و باروسو) استفاده شد. با روش دلفی فازی، با ابزار پرسشنامه و نظرسنجی از خبرگان به اعتبارسنجی و ارائه شاخص‌های نهایی پرداخته شد. روش پژوهش در قسمت کمی توصیفی -پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش را تمامی کارشناسان توسعه‌دهنده نرم‌افزار و خبرگان حوزه نرم‌افزار در دانشگاه‌ها و شرکت‌ها تشکیل دادند. حجم نمونه با روش نمونه‌گیری تصادفی ساده با فرمول کوکران 186 نفر انتخاب شد. به‌منظور گردآوری داده‌های کمی از پرسشنامه محقق‌ساخته (40 گویه‌ای) استفاده شد که گویه‌های آن برگرفته از نتایج تحلیل فراترکیب در مرحله اول بود. پایایی پرسش‌نامه‌ها با روش آلفای کرونباخ به ترتیب برای عوامل زیرساخت 89/0 و عوامل کارکردی 88/0 برآورد شد. جهت تحلیل داده‌ها در قسمت کمی از روشهای تحلیل عاملی تأییدی استفاده شده است. 7 مقوله اصلی شامل عوامل فردی، عوامل سازمانی، فناوری و زیرساخت، عوامل کارکردی، ابزارهای مدیرت دانش، عوامل اقتصادی، ابزارهای مدیریت دانش و 29 مقوله فرعی شناسایی شدند. نوآوری پژوهش ساخت مدلی با استفاده از الگوریتم‌های شبکه عصبی است که توانایی پیش‌بینی شاخص ارزیابی عملکرد سیستم مدیریت دانش و تأثیر هر یک از شاخص‌ها با استفاده از شبکه عصبی در حوزه نرم‌افزار را دارد. نتایج به دست آماده از پرسشنامه برای ورودی مدل شبکه استفاده شده است، نتایج نشان داد که مؤلفه‌هایی مانند عوامل زیرساخت فناوری و عوامل کارکردی بر روی ارزیابی عملکرد مدیریت دانش در توسعه نرم‌افزار تأثیر بیشتری می‌گذارند.
مقاله پژوهشی
مدیریت اطلاعات و دانش
ریحانه ایزدیان؛ گلنسا گلینی مقدم؛ رضا ملکی
چکیده
هدف پژوهش، بررسی وضعیت فرهنگ، فناوری اطلاعات و ارتباطات و روشهای اشتراک‌گذاری دانش در میان کارکنان (کتابداران و مدیران) کتابخانه‌های عمومی شهرستان اهواز است. پژوهش کاربردی و به شیوه پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری تمامی کارکنان (مدیران و کتابداران) کتابخانه‌های عمومی شهرستان اهواز که نمونه پژوهش با روش سرشماری به‌دست‌آمده ...
بیشتر
هدف پژوهش، بررسی وضعیت فرهنگ، فناوری اطلاعات و ارتباطات و روشهای اشتراک‌گذاری دانش در میان کارکنان (کتابداران و مدیران) کتابخانه‌های عمومی شهرستان اهواز است. پژوهش کاربردی و به شیوه پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری تمامی کارکنان (مدیران و کتابداران) کتابخانه‌های عمومی شهرستان اهواز که نمونه پژوهش با روش سرشماری به‌دست‌آمده و زمان اجرا، سال 1401 بوده است. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده‌است که روایی صوری پرسشنامه با نظر متخصصین و پایایی آن، با استفاده از آلفای کرونباخ (90/)0 و دونیمه کردن (85/0) به‌دست آمده است. به لحاظ مؤلفه‌های فرهنگ اشتراک‌گذاری، رقابت بین کارکنان برای اشتراک دانش با بالاترین میانگین (16/ 3) بهترین وضعیت را داشته است و انگیزه مدیران برای اشتراک دانش با سایر کتابخانه‌ها با میانگین 70/2 در پایین‌ترین وضعیت قرار داشت. همچنین وضعیت اشتراک دانش ازلحاظ روشهای مختلف اشتراک دانش نشان میدهد که مطلوب‌ترین وضعیت مربوط به دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی با میانگین 55/3، سپس سامانه اتوماسیون اداری با 51/3 و همین‌طور کیفیت ارتباطات شخصی و غیررسمی میان کتابداران با میانگین 26/3، بوده است. در یک نتیجه‌گیری کلی، وضعیت اشتراک دانش به لحاظ فرهنگ اشتراک‌گذاری، شرایط موجود فناوری اطلاعات و ارتباطات و روشهای اشتراک دانش در شرایط خوبی قرار ندارد و کتابخانه‌های عمومی اهواز، در همه بخش‌ها، نیاز به ارتقاء و بهبود وضعیت دارند.
مقاله پژوهشی
نظریه‌های اطلاعات و دانش
مرضیه یاری زنگنه
چکیده
هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش مهارت‌های سواد اطلاعاتی بر هوش اجتماعی و سطح خودکارآمدی دانشجویان در حل مسئله بود. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و با روش آزمایشی با پیش‌آزمون - پس‌آزمون با گروه گواه (طرح سولومون) انجام شد. جامعه آماری دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی در سال تحصیلی 1401-1400 و نمونه پژوهش بر اساس جدول کرجسی و ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش مهارت‌های سواد اطلاعاتی بر هوش اجتماعی و سطح خودکارآمدی دانشجویان در حل مسئله بود. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و با روش آزمایشی با پیش‌آزمون - پس‌آزمون با گروه گواه (طرح سولومون) انجام شد. جامعه آماری دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی در سال تحصیلی 1401-1400 و نمونه پژوهش بر اساس جدول کرجسی و مورگان 76 نفر تعیین گردید که به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌بندی‌شده در چهار گروه 19 نفری و درون‌گروهی تصادفی به دو گروه آزمایشی و گواه علوم انسانی و مهندسی تقسیم شدند. برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامه هوش اجتماعی ترومسو و پرسشنامه خودکارآمدی عمومی شرر و همکاران استفاده شد؛ که روایی آن از طریق محتوایی و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ به ترتیب،78/0 و 73/0 مورد تأیید قرارگرفته است. ابتدا برای هر چهار گروه، پیش‌آزمون اجرا و سپس، مداخله آزمایشی به‌عنوان متغیر مستقل در 8 جلسه 45 دقیقه‌ای، روی گروه‌های آزمایش اجرا گردید. پس از پایان آموزش، از هر چهار گروه پس‌آزمون گرفته شد. جهت تحلیل داده‌ها از آزمون تحلیل کوواریانس و تی استفاده شد. یافته‌های پژوهش نشان داد که آموزش مهارت‌های سواد اطلاعاتی در افزایش میزان هوش اجتماعی در شرکت‌کنندگان گروه‌های آزمایش اثربخشی مثبت دارد، همچنین نتایج آزمون نشان داد آموزش مهارت‌های سواد اطلاعاتی بر خود کارآمدی دانشجویان در حل مسئله در مرحله پس‌آزمون تأثیر معناداری داشته است، ولی تفاوتی بین رشته‌ها ازنظر هوش اجتماعی و خود کارآمدی دانشجویان مشاهده نشد. نتایج پژوهش بر اثر سودمند آموزش مهارت‌های سواد اطلاعاتی در بهبود هوش اجتماعی و رویکرد شناختی دانشجویان در جهت افزایش سطح خود کارآمدی آن‌ها در حل مسئله، تأکید دارد.
مقاله مروری
ذخیره و بازیابی اطلاعات
هدی هماوندی؛ یعقوب نوروزی؛ بنت الهدی خبازان
چکیده
در فضایی که توسعه هوش مصنوعی و تسهیل تعامل بین انسان و ماشین به‌طور فزاینده موردتوجه است، چالش‌های زبانی به‌عنوان نقاطی مهم در این مسیر بیش‌ازپیش خودنمایی می‌کنند. نقش مهم زبان در انتقال و بازیابی اطلاعات را نمی‌توان فارغ از نحو و معنای آن بررسی نمود. تبیین و تشریح پژوهش‌های این حوزه از ابعاد کمی و کیفی و درک گرایش‌های پژوهشگران ...
بیشتر
در فضایی که توسعه هوش مصنوعی و تسهیل تعامل بین انسان و ماشین به‌طور فزاینده موردتوجه است، چالش‌های زبانی به‌عنوان نقاطی مهم در این مسیر بیش‌ازپیش خودنمایی می‌کنند. نقش مهم زبان در انتقال و بازیابی اطلاعات را نمی‌توان فارغ از نحو و معنای آن بررسی نمود. تبیین و تشریح پژوهش‌های این حوزه از ابعاد کمی و کیفی و درک گرایش‌های پژوهشگران می‌تواند گام مهمی در درک اهمیت نحو و معنا در ساختارهای ارتباطی در محیط‌های نوین جستجو و بازیابی اطلاعات باشد. بر همین اساس این مطالعه که از نوع توصیفی - تحلیلی است، با هدف تحلیل کیفی و کمی مطالعات حوزه نحو و معنا در بازیابی اطلاعات انجام شده است. به‌منظور انجام این پژوهش از روش مرور نظام‌مند آویارد استفاده شد. تحلیل مطالعات این حوزه نشان داد که این مطالعات بر سه محور اصلی نحو و معنا در ارتباط با سازمان‌دهی اطلاعات، بازیابی اطلاعات و جستجوی اطلاعات تمرکز دارند. درمجموع تحلیل مطالعات منتخب نشان میدهد پرداختن به بحث نحو و معنا در ارتباط با سازمان‌دهی اطلاعات و همچنین تبیین و واکاوی وجوه نظری نحو و معنا در بازیابی اطلاعات از مواردی است که نیاز به پژوهش بیشتر، خصوصاً مطالعات بین‌رشته‌ای بیشتر از سوی پژوهشگران حوزه‌های زبان‌شناسی، علم اطلاعات و علوم رایانه دارد. نتایج پژوهش حاضر می‌تواند رهنمودهایی برای متخصصان حوزه‌های مختلفی داشته باشد که به‌نوعی با ذخیره و بازیابی اطلاعات سروکار دارند. به‌علاوه محورهای شناسایی‌شده و روش‌ها و رویکردهای به‌کار رفته و شکاف‌های پژوهشی شناسایی‌شده راهگشای پژوهشگران در انجام مطالعات آتی است.
